Moğolistan Demokratik Devrimi
Moğolistan Demokratik Devrimi (Moğolca: Ардчилсан хувьсгал, Arçilsan huvsgal), 1990 yılında Moğolistan'da gerçekleşen demokratik barışçıl devrimdir. Devrim, sosyalist hükûmete karşı açlık grevleri ve protesto gösterileri ile başladı. Başkent Ulan Batur'un Sühbatur Meydanı'nda çoğunlukla gençler tarafından öncülük edilen protestolar kansız bir şekilde otoriter yönetimin istifasıyla sona erdi ve yeni bir anayasa oluşturuldu ve çok partili demokratik düzene geçildi.
Devrim, Moğolistan'da 70 yıllık sosyalizmin sonunun başlangıcıydı. Çok partili sistem kurulmuş olmasına rağmen Moğolistan Halk Devrimci Partisi 1996 yılına kadar iktidarda kaldı. Bununla birlikte, reformlar ve piyasa ekonomisine geçiş başlandı. Devrim, 1989 yılının sonlarında Sovyetler Birliği'ndeki reformlar ile Doğu Avrupa'daki benzer devrimlerden esinlenmiştir.
Geçmişi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Moğolistan daha önce Çing hanedanına bağlı bir devletti. Son Çing hanedanlığının sömürgeleştirme politikasına karşı 1911'de bağımsızlık yanlısı hareketlerle (Mongolian Revolution of 1911) başlayan ülke, 1921'de Beyaz Ordu ve Çin güçlerinin kovulmasının ardından Sovyetler Birliği'nin yardımıyla bağımsızlığını ilan etti bununla birlikte, ülke Sovyetler Birliği'nden oldukça etkilendi ve sonunda 1924'te tek partili, sosyalist bir devlet haline geldi. Çing Hanedanlığından bağımsızlığın kazanılmasında çok önemli bir rol oynayan Moğol Halk Partisi, Sovyetler Birliği'nin baskısıyla Moğol Devrimci Halk Partisi olarak yeniden adlandırılacaktı. Sonraki yıllarda Moğolistan, Sovyetler Birliği ile oldukça uyumlu hale gelecek ve onun "uydu devleti" olarak kabul edilecekti.[1][2] Moğol komünist devletini kurmak için, demokratik liderlere, lamalara ve aydınlara yönelik zulüm ve tasfiyeler dahil olmak üzere çeşitli aşırı önlemler alındı.[3] Ülkedeki büyük dönüşümler, dini uygulamaların tamamen yasaklanmasını ve 700 manastırın yıkılmasını, aynı zamanda Moğolistan'ın en büyük şehirlerinin inşasını, büyük sanayilerin kurulmasını ve kitlelerin eğitimini içeriyordu.[4] Moğolistan Halk Cumhuriyeti, 1939'dan 1952'ye kadar Horloogiyn Çoybalsan tarafından yönetildi, ardından 1952'den 1984'e kadar devletin lideri olarak görev yapan Yumjaagiin Tsedenbal tarafından yönetildi ve her ikisi de Sovyetler Birliği'nin Moğolistan'daki artan katılımına son derece uygun görüldü.[5][6] Yumjaagiin Tsedenbal'ın 1984'te istifasının ardından, Mihail Gorbaçov'un Sovyetler Birliği'ndeki reformlarından esinlenerek, Jambyn Batmönkh yönetimindeki yeni liderlik ekonomik reformlar uyguladı, ancak 1989'un sonlarında daha geniş değişiklikler isteyenlere başvurmayı başaramadı.
 | Moğolistan ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
- ^
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Ballis, William B. (1956). "The Political Evolution of a Soviet Satellite: The Mongolian People's Republic". The Western Political Quarterly. 9 (2): 293-328. doi:10.2307/444608. ISSN 0043-4078. 22 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi22 Nisan 2023.
- ^ Bradsher, Henry S. (1972). "The Sovietization of Mongolia". Foreign Affairs. 50 (3): 545-553. doi:10.2307/20037928. ISSN 0015-7120. 22 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi22 Nisan 2023.
- ^ Bilskie, Julia S.; Arnold, Hugh M. (2002). "AN EXAMINATION OF THE POLITICAL AND ECONOMIC TRANSITION OF MONGOLIA SINCE THE COLLAPSE OF THE SOVIET UNION". Journal of Third World Studies. 19 (2): 205-218. ISSN 8755-3449. 22 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi22 Nisan 2023.
- ^ Humphrey, Caroline (Nisan 1992). Religion, State and Society (İngilizce). s. 375-390. 13 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2023. Diğer özet.
- ^ RADCHENKO, SERGEY (2009). "Choibalsan's Great Mongolia Dream". Inner Asia. 11 (2): 231-258. ISSN 1464-8172. 13 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi22 Nisan 2023.
- ^ Reuters (23 Nisan 1991). "Yumzhagiin Tsedenbal, Ex-Chief Of Mongolia in Hard-Line Years". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2023.