1958 Amerika Birleşik Devletleri Lockheed C-130 uçağının düşürülmesi
 Düşen uçak 1958 yazında Rhein-Main Hava Üssü, Batı Almanya'ya gönderilmek üzere Teksas, Amerika Birleşik Devletleri'nde | |
| Özet | |
|---|---|
| Tarih | 2 Eylül 1958 |
| Bölge | Talin yakınları, Ermenistan SSC, Sovyetler Birliği |
| Koordinatlar | 40°33′0″K 44°6′0″D / 40.55000°K 44.10000°D |
| Hava taşıtı | |
| Kalkış | İncirlik Hava Üssü, Türkiye |
| Destinasyon | İncirlik Hava Üssü, Türkiye |
| Yolcu sayısı | Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri Güvenlik Servisi'nden (USAFSS) 11 görev ekibi |
| Mürettebat | 6 |
| Ölü sayısı | 17 (farz edilen: sadece altı kişinin kalıntıları geri gönderildi) |
| Kurtulanlar | 0 |
| Hava taşıtı modeli | Lockheed C-130A-II-LM |
| İşletmeci | Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri |
| Seri numarası | 56-0528 |
2 Eylül 1958'de, Soğuk Savaş döneminde, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne ait bir Lockheed C-130 Hercules, Ermenistan SSC-Türkiye sınırı boyunca gerçekleştirilen bir keşif uçuşu sırasında Erivan'ın 50 kilometre kuzeybatısında, Sovyetler Birliği hava sahasında Sovyet Hava Kuvvetleri'ne ait MiG-17 avcı uçakları tarafından düşürüldü. Sovyetler Birliği tarafından uçakta bulunan 17 kişiden 6'sının öldüğü açıklandı ve ölenlerin naaşları Amerika Birleşik Devletleri'ne iade edildi, ancak diğer 11 kişinin varlığı reddedildi.
Bu, bir Lockheed C-130 Hercules'in karıştığı ilk ölümlü olaydır.
Uçak
[değiştir | kaynağı değiştir]Düşürülen uçak Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne ait dört turboprop motorlu bir Lockheed C-130A-II-LM idi (seri numarası: 56-0528).[1] İlk uçuşunu 1957'de yaptı ve Rhein-Main Hava Üssü, Batı Almanya konuşlu olarak[1] 7406. Destek Filosunda kullanılmaya başlandı.[2]
Mürettebat
[değiştir | kaynağı değiştir]Uçakta 6 uçuş mürettebatı ve Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri Güvenlik Servisi'nden (USAFSS) 11 kişilik görev ekibi bulunuyordu.[2] Uçakta bulunanlar Kaptan Paul E. Duncan, Kaptan Rudy J. Swiestra, Kaptan Edward J. Jeruss, Uzman Çavuş George P. Petrochilos, Üsteğmen Ricardo M. Villareal, Üsteğmen John E. Simpson, Havacı Birinci Sınıf Robert J. Oshinskie, Kıdemli Başçavuş Laroy Price, Teknik Çavuş Arthur L. Mello, Havacı İkinci Sınıf Gerald C. Maggiacomo, Havacı İkinci Sınıf Clement O. Mankins, Havacı İkinci Sınıf Robert H. Moore, Havacı İkinci Sınıf Archie T. Bourg JR, Havacı İkinci Sınıf Harold T. Kamps, Havacı İkinci Sınıf Joel H. Fields, Havacı İkinci Sınıf James E. Ferguson JR ve Havacı İkinci Sınıf Gerald H. Medeiros idi.[3]
Uçuş ve düşürülme
[değiştir | kaynağı değiştir].JPG)
Uçak ve mürettebat 2 Eylül 1958'de, Ermenistan-Türkiye sınırı boyunca bir keşif görevi gerçekleştirmek üzere Adana'daki İncirlik Hava Üssü'nden yerel saatle 10.21'de ayrıldı.[4] Uçuşun amacı Sovyet savunma radar sistemlerinin tanımlanması ve performanslarının test edilmesiydi.[4] Keşif uçuşu esnasında önce Adana'dan Trabzon'a uçulacak, ardından güneydoğuya dönüp Van'a yönelerek Sovyetler Birliği sınırına paralel bir rotada uçuş gerçekleştirilecekti. Uçuş esnasında sınıra 100 milden (160 km) daha fazla yaklaşılmayacaktı.[5] Mürettebat; yerel saatle 11.42'de Trabzon üzerinden 25.500 fit (7.800 m) irtifada geçtiğini bildirdi,[1] ardından Trabzon'dan gelen bir hava raporunu aldıklarını teyit etti. Bu teyit mesajı uçakla kurulan son iletişimdi.[4] Bu andan sonra ne olduğu kesin olarak bilinmemektedir.[3]
Uçak düşürülmeden yaklaşık 32 dakika önce Sovyet radar sistemleri tarafından tespit edildi. Radar, uçağı Türkiye-Sovyet sınırı boyunca güneydoğuya doğru uçarken izledi. Uçağın tespit edilmesinden 11 dakika sonra ilk Sovyet savaş uçağı önleme amacıyla havalandı; bu uçak havalanacak üç Sovyet uçağından ilkiydi. Uçak tespit edildikten 24 dakika sonra doğuya döndü ve Sovyet hava sahasına girdi. Uçağın Sovyet hava sahasına girmesinin ardından Sovyet kontrolörler iki MiG-17 avcı uçağını daha hemen C-130'a yönlendirdi.[6][7]:3 Yönlendirmeden 8 dakika sonra C-130, Erivan'ın 55 kilometre kuzeybatısında, 22.000 fit (6.700 m) irtifada seyrederken Sovyet MiG-17'ler tarafından düşürüldü.[4][6]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]
Uçağın istihbarat görevi gerçekleştirdiğini itiraf etmek istemeyen Amerika Birleşik Devletleri, 6 Eylül'e dek Sovyetler Birliği ile görüşmedi.[2] 6 Eylül 1958'de Amerika Birleşik Devletleri'nin Moskova Büyükelçiliği, Sovyet Dışişleri Bakanlığı'na Adana'dan kalkıp Adana'ya dönmesi planlanan ve kaybolan 17 kişilik mürettebatlı silahsız C-130 hakkında bilgi isteyen bir nota verdi.[8] Ayrıca İran hükûmetine de benzer bir nota verildi.[6] 12 Eylül günü Sovyetler Birliği notaya yanıt olarak[9] kendi topraklarında bir uçağın "düştüğünü" iddia ederek enkaz bulduklarını duyurdu ve "mürettebatın altı üyesinin öldüğü varsayılabilir" açıklamasını yaptı.[2][8] Aynı günün ilerleyen saatlerinde Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı, Amerika Birleşik Devletleri'ne ait bir C-130 tipi uçağın Türkiye sınırları içerisinde, Kars civarında[9] Türkiye-Sovyetler Birliği sınırına 35 mil uzakta Sovyetler Birliği tarafından düşürüldüğünü ve uçakta bulunan 17 kişiden 6'sının öldüğünü bildiklerini açıkladı.[8] 24 Eylül 1958'de KGB, 6 cesedi Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne teslim etti, ancak uçakta bulunan diğer 11 kişinin varlığı Sovyet makamları tarafından asla kabul edilmedi.[4][8]
Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri kazadan üç gün sonra, 5 Eylül 1958'de C-130 ile gerçekleştirdiği Havadan Muhabere Keşif Platformu (ACRP) görevlerini yeni bir emre dek askıya aldı. Askıya alma 15 Ekim 1958'e dek devam etti.[6] 13 Kasım 1958'de Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı, Sovyetler Birliği'nin Washington büyükelçisine Rus savaş pilotlarının C-130'u düşürürken yaptıkları konuşmaların Rusça bir transkriptini verdi.[6][8] Sovyetler Birliği bu kaydın sahte olduğunu açıkladı.[8]
6 Şubat 1959'da Sovyetler Birliği'nin daha çok detayı paylaşmasını ve uçağı düşürdüklerini itiraf etmelerini isteyen Amerika Birleşik Devletleri, 6 Şubat 1959'da bir Birleşmiş Milletler oturumunda Rus savaş pilotlarının C-130'u düşürürken yaptıkları konuşmaların bir teyp kaydını kamuoyuna duyurdu.[3] Kaydın yayılması basında büyük yer aldı.[8] Sovyetler Birliği uçağın düşürüldüğünü inkâr etmeye devam etti.[3]
Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, 1991'de mevcut bilgileri yayınlamaya başladı. 1992'de olayı araştırmak üzere ortak bir Amerikan/Rus komisyonu kuruldu. Bu komisyonun kurulmasıyla Sovyet Hava Savunma Kuvvetleri arşivlerinde bulunan olayla ilgili bir takım belgelerin gizliliği kaldırılarak yayınladı. Amerikan/Rus komisyonu 1993'te enkaz sahasında araştırma gerçekleştirildi ve neticesinde oluşturulan raporda altı kişinin kalıntıları doğrulandı. Ayrıca raporda, başka kişilerin de kalıntılarının olabileceği ancak uçağın düşmesinin ardından çıkan yangının kalıntıların kimliğinin tespit edilmesini engellediği belirtildi.[2] Bir görgü tanığı olan General Sozinov, enkazın sekiz saat yandığını söyledi.[10] Ayrıca Sovyet avcı uçağı mürettebatının ve görgü tanıklarının tamamı vurulan uçaktan paraşütle atlayan kimseyi görmediğini söyledi.[7][10]
Muhtemel nedeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Uçağın neden Sovyet hava sahasına girdiği kesin olarak bilinmemektedir.[1] Mürettebat, benzer frekanslara sahip olan Van'daki veya Trabzon'daki navigasyon bikınlarıyla Gürcistan SSC'deki navigasyon bikınlarını karıştırmış olabilir. Zira Gürcistan SSC'deki bir sinyal Trabzon'dakinden daha güçlüydü.[3][7]
Anıt
[değiştir | kaynağı değiştir]
1993 yılında yerel köylüler olay sonucunda ölenleri anmak adına olay yerinde bir haçkar diktiler.[2][12]
Ulusal Kriptoloji Müzesi'nde düşen uçağı temsil edecek şekilde, düştüğü günkü görünümüne göre değiştirilen Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne ait bir C-130A-45-LM sergilendi.[13] Anıtın açılışı ve anma töreni 2 Eylül 1997'de, uçağın düşürülmesinin 39. yıldönümünde gerçekleşti. Anıt, bulunduğu parkın kapatılmasıyla 2017 yılında başka bir yere taşınmak üzere kaldırıldı.[11]
Her yıl Amerika Birleşik Devletleri'nin Erivan Büyükelçiliği yetkilileri ve Ermenistan Savunma Bakanı, olayda ölenleri anmak adına uçağın düştüğü bölgeyi ziyaret etmektedir.[14]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Ermenistan Sasnaşen'de bulunan ortak ABD-Ermenistan anıtı -
C-130'un ve 3 Sovyet MiG-17'sinin rotası
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "ASN Aircraft accident Lockheed C-130A-II Hercules 56-0528 Sasnashen". Havacılık Güvenlik Ağı (İngilizce). 13 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2021.
- ^ a b c d e f Tart, Larry (31 Ağustos 2009). "60528's Last Flight" (PDF) (İngilizce). Ulusal Güvenlik Ajansı. 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ a b c d e "The Shootdown of Flight 60528" (İngilizce). Ulusal Güvenlik Ajansı. 15 Ocak 2009. 1 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2014.
- ^ a b c d e "Crash of a Lockheed C-130A-II Hercules near Talin: 17 killed | Bureau of Aircraft Accidents Archives". Bureau of Aircraft Accidents (İngilizce). 17 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2021.
- ^ "Cold War Reconnaissance and the Shootdown Of Flight 60528" (PDF) (İngilizce). Ulusal Kriptoloji Müzesi, Ulusal Güvenlik Ajansı. 31 Ağustos 2009. 1 Kasım 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021.
- ^ a b c d e Peterson, Michael L. (5 Ağustos 2012). "Maybe You Had to Be There: The SIGINT on Thirteen Soviet Shootdowns of U.S. Reconnaissance Aircraft" (PDF) (İngilizce). Ulusal Güvenlik Ajansı. ss. 25-28. 1 Kasım 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021.
- ^ a b c "Secoting Down of US C-130 Transport Aircraft in the Transcaucasus" (PDF). Ulusal Güvenlik Ajansı (İngilizce). 7 Şubat 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g Mirror-Spectator, The Armenian (10 Ağustos 2018). "60th Anniversary of Shoot-Down of USAF Aircraft over Armenia". The Armenian Mirror-Spectator (İngilizce). 10 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ a b "Fighter Air/Ground Communications" (PDF) (İngilizce). Ulusal Güvenlik Ajansı. 13 Eylül 2009. 1 Kasım 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021.
- ^ a b "Korean Newsletter Feb 2018" (PDF) (İngilizce). koreacoldwar.org. 2018. 30 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ a b "National Vigilance Park at Fort Meade, MD". cryptologicfoundation.org (İngilizce). 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021.
- ^ "В Армении почтили память американских летчиков сбитого 53 года назад самолета-разведчика" [Ermenistan 53 yıl önce düşürülen Amerikan keşif uçağının pilotlarını anıyor]. ИА REGNUM (Rusça). 28 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2022.
- ^ Tart, Larry (31 Ağustos 2009). "Shoot Down of 60528" (PDF) (İngilizce). Ulusal Güvenlik Ajansı. 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ "59 лет назад над Арменией сбили американский самолет-разведчик" [59 yıl önce Ermenistan üzerinde bir Amerikan casus uçağı düşürüldü]. Rusarminfo (Rusça). 17 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1958'de havacılık kazaları ve olayları
- Ermenistan SSC'deki havacılık kazaları ve olayları
- 1958'de Amerika Birleşik Devletleri
- Soğuk Savaş'ta Sovyetler Birliği
- Soğuk Savaş'ta Amerika Birleşik Devletleri
- Amerika Birleşik Devletleri-Sovyetler Birliği ilişkileri
- C-130 Hercules içeren kazalar ve olaylar
- 1958'de Türkiye
- 1958'de Sovyetler Birliği
- Hava aracı düşürme olayları
- Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri uçaklarının karıştığı kazalar ve olaylar