Mutfak Tartışması
Mutfak Tartışması (İngilizce: Kitchen Debate, Rusça: Кухонные дебаты); 24 Temmuz 1959'da Moskova'daki Sokolniki Parkı'nda Amerikan Ulusal Sergisi'nin açılışında ABD Başkan Yardımcısı Richard Nixon ile Sovyet Başbakan Nikita Kruşçev arasında tercümanlar vasıtasıyla plansız olarak gerçekleşen bir dizi ikili görüşmeye verilen isim. ABD'li yetkililer parkta sergi için sıradan bir ABD vatandaşının sahip olabileceğini iddia ettikleri bir ev örneği inşa ettiler. Kapitalist tüketici pazarının meyvelerini ve ABD'deki yaşam tarzının konforlarını Ruslara göstermek için evin içi iş gücü tasarrufu sağlayan çeşitli dinlence araçları ile doldurulmuştu. Renkli olarak filme alınan ve her iki ülkede de yayınlanan bu tartışmalarda Nixon ABD yaşam tarzına vurgu yapmaktaydı.
Olayların gelişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]
1958 yılında ABD ile SSCB arasında kültürel bir anlaşma imzalandı. Bu anlaşma çerçevesinde 1959 yılında SSCB ve ABD yetkilileri kültürel tanıtım ve ülkeler arasında anlayışın arttırılması amacıyla karşılıklı olarak sergi açmaya karar verdiler. Sovyet sergisi Haziran 1959'da New York'ta açıldı. Bu izleyen ayda Başkan Yardımcısı Richard Nixon ABD sergisinin açılışı için Moskova'ya gitti. Sergiyi ziyaret eden Başbakan Nikita Kruşçhev'e Nixon eşlik etti. Fuarda 450'den fazla ABD şirketinin ürünleri sergilenmekteydi. Serginin merkezinde yer alan 30,000 ft2 (2787 m2) alana sahip Jeodezik kubbe içerisinde çeşitli bilimsel ve teknik eserler sergilenmekteydi. Bu kubbeyi serginin sona ermesinden sonra Sovyetler Birliği satın alacaktı.[1] Sergiye basın sözcüsü olarak katılan William Safire ikili tartışmaların serginin değişik alanlarında yapıldığını fakat en büyük tartışmanın model olarak hazırlanan Amerikan banliyö tipi evin mutfağında gerçekleştiğini aktarmaktaydı. Görüşme kolay izlenebilmesi için iki bölüm halinde kaydedilmişti.[2] Bu görüşme 1959 fuarı sırasında Nixon ve Kruşçev arasında gerçekleşen dört buluşmadan sadece biriydi. Sergide Nixon'a Başkan Eisenhower'ın sonradan Johns Hopkins Üniversitesi'nin başına geçecek olan küçük kardeşi Dr. Milton S. Eisenhower da eşlik ediyordu.[3]
Kruşçev Kremlin'deki ilk buluşmada ABD Kongresi'nin Sovyet nüfuz alanında kalan Doğu Avrupa halklarıyla ilgili olarak aldığı ve "Esir Milletler Kararnamesi" adı verilen kararı protesto ederek ABD heyetini şaşkınlığa uğrattı. SSCB'nin birkaç yıl içinde ABD'nin ulaştığı teknolojik seviyeyi geçeceğini, sergide bulunan ürünlerin tamamına sahip olacaklarını belirterek konuşmasını sürdürdü.[4] Biraz da alaycı bir tavırla "insanların ağzına yiyecek koyup mideye iten bir alet yapıp yapmadıklarını" ABD heyetine sordu.[5] Nixon da en azından rekabetin askeri alan yerine teknolojik alanda gerçekleştiğine vurgu yaptı. İki politikacı da ülkeleri arasında değişik alanlarda uzlaşma arayışlarını sürdürme kararı aldılar.[4] İkinci buluşma sergi içinde bulunan bir televizyon stüdyosunda gerçekleşti. Görüşme sonrasında Kruşçev söylediği her şeyin tercüme edilerek ABD televizyon kanallarında yayınlanması gerektiğini söyledi. Bunun üzerine Nixon da bu görüşe katıldığını söyleyerek kendi konuşmalarının da Rusçaya tercüme edilerek SSCB televizyon kanallarında yayınlanması gerektiğini söyledi. Böylelikle Kruşçev'in teklifi sözlü bir anlaşma haline gelmiş oldu.[4]
Kruşçev ile Nixon arasındaki tartışmaları ilginç kılan hangi ülkenin üstün olduğunu tartışırken nükleer üstünlük ya da siyasi nüfuz bölgelerinden hiç bahsedilmemesidir. Sergilerde teşhir edilen teknolojik yenilikleri birbirleriyle rekabet etmek için kullanıyorlardı. Nixon ABD vatandaşlarının yeni teknolojilerin nimetlerinden istifade ettiklerini iddia ederken, Kruşçev de gelecek nesillerin refahını temin etmeye çalıştıklarını belirtiyor ve "SSCB henüz 42 yaşını tamamlamadı, fakat 7 yıl içinde ABD seviyesine ulaşacağız ve hatta ABD'nin gelişme seviyesini aşacağız" diyerek iddiasını dile getirdi.[6] Gazeteci Safire gelecekteki Sovyet başbakanı Leonid Brejnev'in de toplantıda bulunduğunu ve kendisinin sergi sırasında fotoğraf çekmesini engellemeye çalıştığını ifade etmektedir.[7]
Üçüncü buluşma ABD'de her işçinin sahip olabileceği iddia edilen, 14.000 dolar değerinde olduğu belirtilen, model olarak hazırlanan ve bulaşık makinesinden buzdolabına kadar dönemin tüm konforuna sahip evin mutfağında gerçekleşti.[1] Dördüncü ve son buluşma ise, Kruşçev'in daçasında gerçekleşti. Kaydedilmeyen bu görüşme beş saat sürdü. Mutfak Tartışması olarak anılan görüşmeler SSCB ve ABD arasında 1955 Cenevre Zirvesi'nden bu yana gerçekleşen ilk üst düzey buluşmaydı.
TV yayını
[değiştir | kaynağı değiştir]ABD'de üç büyük TV kanalı 25 Temmuz tarihinde Mutfak Tartışmaları'nı yayınladı. Nixon ve Kruşçev görüşmelerin iki ülkede eş zamanlı olarak yayınlanmasına karar vermiş oldukları için bu durumu protesto ettiler ve kendileri hazır oluncaya kadar da görüntüleri yayınlamayacaklarını söylediler. ABD kanalları ise, yayının geciktirilmeden yayınlaması gerektiğini belirterek, aksi takdirde görüntülerin güncelliğini yitireceğini söylüyorlardı.[8] ABD yayınından iki gün sonra, 27 Temmuz tarihinde, geç saatlerde de olsa, Nixon'un konuşmalarının bir kısmı tercüme edilerek, program Moskova televizyonunda da yayınlandı.[9]
The New York Times gazetesi tarafından bu programı "Doğu ile Batı arasındaki uçurumu yansıtan, fakat dişe dokunur hiçbir konuya temas etmeyen, politik açıdan önemsiz bir olay" olarak tanımlanmıştı.[10] Gazete ayrıca kamuoyunun bu olay hakkında ikiye bölündüğünü belirtmekteydi.[11] Diğer yandan, Time dergisi tarafından Moskova sergisini de kapsayan haberiyle birlikte Nixon'a övgüler düzülmekteydi.[12]
Gayri resmî yapılan bu görüşmeler TV yayınından sonra Nixon'a büyük popülerlik kazandırmıştı. SSCB'ye yapılan bu gezi Nixon'un profilini kamuoyu nezdinde yükseltti ve yapılacak seçimlerde Cumhuriyetçi Parti başkan adayı olarak seçilmesinde şansını büyük ölçüde artırdı.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Renkli orijinal kayıt YouTube'da birinci ve YouTube'da ikinci bölüm
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Richmond, Yale (Temmuz 2009). "The 1959 Kitchen Debate". Montpelier. Cilt 54, 4. ss. 42-47.
- ^ Safire, William. "The Cold War's Hot Kitchen" 8 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The New York Times, Cuma, 24 Temmuz 2009.
- ^ Mohr, Charles (25 Temmuz 1984). "Remembrances of the Great 'Kitchen Debate'". New York Times.
- ^ a b c "Nixon in USSR Opening US Fair, Clashes with Mr. K". YouTube. Universal International News. Temmuz 1959. 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2017.
- ^ "Khrushchev". 8 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Ağustos 2017.
- ^ "William Safire Oral History Interview".
- ^ Richard H. Shepard. "Debate Goes on TV over Soviet Protest", The New York Times, 26 Temmuz 1959
- ^ Associated Press. "Soviet TV Shows Tape of Debate". The New York Times, 28 Temmuz 1959
- ^ "News of the Week in Review", The New York Times, 26 Temmuz
- ^ "Moscow Debate Stirs U.S Public", The New York Times, 27 Temmuz 1959
- ^ "Better to See Once", Time, 3 Ağustos 1959