1964 Brezilya Darbesi

1964 Brezilya Darbesi
Soğuk Savaş'ın parçası
M41 tankı ve Brezilya Ordusu'na ait iki cipi, Bakanlıklar Esplanade'sinde, Brasília'daki Brezilya Ulusal Kongre Binası yakınında, 1964
Tarih 31 Mart - 1 Nisan 1964 Bölge Brezilya Sonuç Darbe başarılı *João Goulart hükümeti devrildi * Askeri diktatörlüğün başlangıcı
Taraflar
Brezilya Silahlı Kuvvetleri (hükümete sadık)	Brezilya Silahlı Kuvvetleri (isyancı) * Destek ABD
Kayıplar
7 hükümet yanlısı sivil öldürüldü

1964 Brezilya darbesi (Portekizce: Golpe de estado no Brasil em 1964) Brezilya cumhurbaşkanı João Goulart'ın 31 Mart'tan 1 Nisan 1964'e kadar askeri bir darbeyle devrilmesi, Dördüncü Brezilya Cumhuriyeti'nin (1946-1964) sona ermesi ve Brezilya askeri diktatörlüğünün (1964-1985) başlatılmasıdır. Darbe, askeri bir isyan, 2 Nisan'da Ulusal Kongre'nin cumhurbaşkanlığı koltuğunu boşaltması, askeri bir cuntanın (Devrim Yüksek Komutanlığı) kurulması ve 4 Nisan'da cumhurbaşkanının sürgün edilmesi şeklini aldı. Onun yerine, darbenin ana liderlerinden General Humberto de Alencar Castelo Branco'nun Kongre tarafından seçilmesine kadar Temsilciler Meclisi başkanı Ranieri Mazzilli görevi devraldı.

1960 yılında demokratik olarak başkan yardımcısı olarak seçilen Jango (Goulart olarak bilinir), 1961 yılında başkan Jânio Quadros'un istifası ve onun göreve başlamasını engellemek için yapılan askeri darbe girişimini boşa çıkaran Yasallık Kampanyası'nın ardından iktidara geldi. Hükûmeti döneminde ekonomik kriz ve sosyal çatışmalar derinleşti. Siyasi, işçi, köylü, öğrenci ve düşük rütbeli askeri çevrelerdeki toplumsal hareketler, cumhurbaşkanı tarafından önerilen bir dizi "temel reformu" savundu. Seçkinler, şehirli orta sınıf, subayların büyük bir kısmı, Katolik Kilisesi ve kendisini yasal düzeni tehdit etmekle, komünizmle, toplumsal kaosla ve askeri hiyerarşinin çöküşüyle gizli anlaşma yapmakla suçlayan basın arasında büyüyen bir muhalefetle karşılaştı. Görev süresi boyunca Goulart, hükûmetine baskı yapmak ve istikrarı bozmak için sayısız çabaya maruz kalmış ve onu devirmeye yönelik komplolara maruz kalmıştı. Brezilya'nın ABD ile ilişkileri kötüleşti ve Amerikan hükûmeti muhalefet güçleriyle ve onların çabalarıyla ittifak kurarak darbeyi destekledi. Goulart merkezin desteğini kaybetti, Kongre'deki temel reformları onaylamayı başaramadı ve hükûmetinin son aşamasında Yasama Meclisinin direncini aşmak için reformist hareketlerin baskısına güvendi ve bu da Mart 1964'teki siyasi krizin doruğa çıkmasına yol açtı.

31 Mart'ta Minas Gerais'te ordu ve bazı valilerin ortaklaşa önderliğinde bir isyan çıktı. Orduya sadık olanlar ve isyancılar savaşa hazırlandı ama Goulart bir iç savaş istemiyordu. Başlangıçta sadık olanlar üstünlük sağladı, ancak kitlesel kaçışlar başkanın askeri durumunu kötüleştirdi ve o, sırayla Rio de Janeiro'dan Brasília'ya, Porto Alegre'ye, Rio Grande do Sul'un iç kesimlerine ve Uruguay'a gitti. Darbeciler 1 Nisan'ın sonunda ülkenin çoğunu, 2 Nisan'da ise Rio Grande do Sul'u kontrol altına aldı. Kongre, Goulart'ın pozisyonunun henüz Brezilya topraklarındayken, ayın 2'sinde şafak vakti boş olduğunu ilan etti. Genel grev çağrısı gibi görev süresini savunmaya yönelik hareketler yetersizdi. Toplumun bir kesimi kendine özgü "devrim"i memnuniyetle karşılarken, bir başka kesimi ise güçlü baskıların hedefi oldu. Siyasi sınıf sivil hükûmete hızlı bir dönüş bekliyordu ancak sonraki yıllarda otoriter, milliyetçi ve Amerikan yanlısı bir diktatörlük pekişti.

Tarihçiler, siyaset bilimciler ve sosyologlar, hem askeri diktatörlüğün yerleşmesi hem de Dördüncü Brezilya Cumhuriyeti'nin 1954, 1955 ve 1961'de olduğu gibi benzer muhaliflerle yaşadığı birçok siyasi krizin sonuncusu olan olay hakkında çok sayıda yorum yaptılar. Uluslararası bağlamda darbe, Latin Amerika'daki Soğuk Savaş'ın bir parçasıydı ve bölgedeki diğer birçok askeri darbeyle aynı zamanda meydana geldi.

Ayrıca bakınız

• Condor Operasyonu