Çevreleme politikası
Çevreleme politikası, İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra komünizmin yayılmasını önlemek için Soğuk Savaş sırasında ABD tarafından izlenen jeopolitik stratejik bir dış politikaydı. Bu isim, iki savaş arası dönemde Sovyetler Birliği'nin kontrol altına alınması anlamına gelen cordon sanitaire terimiyle ilişkiliydi.
Soğuk Savaş'ın bir bileşeni olarak bu politika, Sovyetler Birliği'nin Doğu Avrupa, Asya, Afrika ve Latin Amerika'da komünist nüfuzu artırma yönünde tepki vermesine neden oldu. Çevreleme, yumuşama (ilişkilerin gevşemesi) ile geri dönüş (aktif olarak bir rejimin değiştirilmesi) arasında bir orta yol konumunu temsil ediyordu. Doktrinin temeli, ABD Başkanı Harry S. Truman'ın İkinci Dünya Savaşı sonrası döneminde ABD'li diplomat George F. Kennan tarafından 1946'da gönderilen bir telgrafta açıkça ifade edildi. ABD dış politikasının bir tanımı olarak bu kelime, Kennan'ın 1947'de ABD Savunma Bakanı James Forrestal'a sunduğu ve daha sonra bir Dışişleri makalesinde kullanılan bir rapordan kaynaklanmıştır.[1]
Daha geniş bir bağlamda bu terim, rakibin uluslararası güç projeksiyonu kapasitesini sınırlamak veya engellemek için tasarlanmış bir stratejiyi belirtmek için kullanılır. Çin bu terimi ABD'nin küresel yükselişini engelleme çabalarını karakterize etmek için kullandı.[2]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusya'daki 1917 Ekim Devrimi'nin ardından Batılı liderler, dünya çapında devrimi teşvik etme niyetinde görünen Bolşevik hükûmetinin izole edilmesi yönünde çağrılarda bulundu. Mart 1919'da Fransa Başbakanı Georges Clemenceau, Sovyet Rusya'yı izole etmek için komünist olmayan devletlerden oluşan bir kordon sanitaire çağrısında bulundu. Bu ifadeyi tercüme eden ABD Başkanı Woodrow Wilson, "karantina" çağrısında bulundu.
Birinci Dünya Savaşı müttefikleri, Bolşevik Devrimi'nden sonra Vladimir Lenin'in ülkeyi Birinci Dünya Savaşı'ndan çekmesi ve Almanya'nın Batı Cephesi'ndeki Müttefik kuvvetlerle yüzleşmek için birliklerini yeniden tahsis etmesine izin vermesiyle Rusya'ya bir saldırı başlattı.[3] Eş zamanlı olarak Başkan Wilson, yeni Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti tarafından gerçekleştirilen insan hakları ihlallerinin giderek daha fazla farkına vardı ve yeni rejimin militan ateizmine ve komuta ekonomisini savunmasına karşı çıktı. Ayrıca Marksizm-Leninizm'in Batı dünyasının geri kalanına yayılacağından endişeliydi ve dönüm noktası niteliğindeki On Dört İlkesinin kısmen komünizme alternatif bir dünya çapında ideoloji olarak liberal demokrasiyi sağlamasını amaçladı.[4][5] Çekincelere rağmen Amerika Birleşik Devletleri, Japonya'nın Rusya'nın elindeki topraklara yayılmasından duyulan korku ve Müttefiklere bağlı Çek Lejyonu'na verdikleri destek nedeniyle Kuzey Rusya ve Sibirya'ya az sayıda birlik gönderdi. Amerika Birleşik Devletleri ayrıca Beyaz Ordu'ya yiyecek ve malzeme gibi dolaylı yardımlarda da bulundu.[3][4][6] Saldırı ülke içinde sevilmiyordu ve tutarlı bir stratejiden yoksundu,[4] müttefiklerin eninde sonunda Rusya'dan çekilmesine yol açtı.[7]
ABD başlangıçta Sovyetler Birliği'ni tanımayı reddetti, ancak Başkan Franklin D. Roosevelt, Amerikan ihracat pazarlarını genişletme umuduyla 1933'te politikayı tersine çevirdi. 1938 Münih Anlaşması, Nazilerin Avrupa'daki yayılmasını kontrol altına almaya yönelik başarısız bir girişimdi. ABD, 1937'den 1941'e kadar Asya'daki Japon yayılmasını kontrol altına almaya çalıştı ve Japonya, Pearl Harbor'a saldırarak tepki gösterdi.[8] Almanya'nın 1941'de II. Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği'ni işgal etmesinden sonra, ABD ve Sovyetler Birliği kendilerini Almanya'ya karşı müttefik olarak buldular. Sonraki yıllarda çevreleme politikası, Kore, Küba, Vietnam ve Afganistan'da tekrar kullanıldı. Soğuk Savaş'ın 1992'de sona ermesi, çevreleme politikasının resmi olarak sona ermesine işaret ediyordu, ancak ABD, İzlanda, Almanya ve Türkiye gibi Rusya'nın çevresindeki bölgelerdeki üslerini korudu. Politikanın çoğu daha sonra 21. yüzyılda ABD'nin Çin'e yönelik dış politikasını etkilemeye yardımcı oldu.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kennan), “X” (George F. (1 Temmuz 1947). "The Sources of Soviet Conduct". Foreign Affairs (İngilizce) (July 1947). ISSN 0015-7120. Erişim tarihi: 7 Haziran 2023.
- ^ "The A to Z of international relations". The Economist (İngilizce). 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2023.
- ^ a b Fic, Victor M (1995), The Collapse of American Policy in Russia and Siberia, 1918, Columbia University Press, New York
- ^ a b c MacMillan, Margaret, 1943- (2003). Paris 1919 : six months that changed the world. First U.S. Holbrooke, Richard. New York: Random House. ss. 63-82. ISBN 0-375-50826-0. OCLC 49260285.
- ^ "Fourteen Points | International Encyclopedia of the First World War (WW1)". encyclopedia.1914-1918-online.net. 19 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020.
- ^ "Fourteen Points | Text & Significance". Encyclopædia Britannica (İngilizce). 17 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2020.
- ^ Donald E. Davis and Eugene P. Trani (2009). Distorted Mirrors: Americans and Their Relations with Russia and China in the Twentieth Century. University of Missouri Press. s. 48. ISBN 9780826271891.
- ^ Sidney Pash, "Containment, Rollback and the Onset of the Pacific War, 1933–1941" in G. Kurt Piehler and Sidney Pash, eds. The United States and the Second World War: New Perspectives on Diplomacy, War, and the Home Front (2010) pp 38–67
