TASS
 | |
| Tip | Kamu İktisadi Teşebbüsü |
|---|---|
| Tür | Haber ajansı |
| Kuruluş | Aralık 1902 (ticari haber ajansı olarak ortaya çıkışı) veya 1904 (St. Petersburg Telgraf Ajansı adıyla kurulması) |
| Kurucu | Sovnarkom  |
| Genel merkezi | , |
| Web sitesi | tass.com |
TASS (Rusça: Телеграфное агентство Советского Союза ТАСС-Telegrafne Agentsva Sovyetskova Soyuza-Sovyetler Birliği (Telgraf) Haber Ajansı kısaca TASS (Rusça: ТАСС), şimdiki ismi Rus Haber Ajansı (Rusça: Информационное агентство России - Informatsione Agentsva Rosi) 1902 yılında kurulan, Rusya'da en büyük, dünyada ise Reuters, Associated Press (AP) ve Agence France-Presse (AFP) ile birlikte, en büyük dört haber ajansından birisidir.[1] 1925-1991 yılları arasında SSCB'nin resmî haber ajansı olmuştur.
Devlet tekeli olarak kurulan ajansın sahibi Rusya hükûmetidir.[2] Genel merkezi Moskova'da bulunan TASS'ın, Rusya ve Bağımsız Devletler Topluluğu'nda 70, dünyanın diğer ülkelerinde ise 68 bürosu bulunmaktadır.
Adını Sovyetler Birliği Telgraf Ajansı'nın Rusça kısaltmasından almaktadır. SSCB döneminde, topladığı haberleri tüm Sovyet gazete, televizyon ve radyo kanallarına dağıtan resmî merkezi haber ajansı işlevini görmekteydi. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra 1992 yılında ITAR-TASS, 2014'te yeniden TASS ismini kullanmaya başladı.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
1902: TTA, SPTA, PTA, ROSTA
[değiştir | kaynağı değiştir]TASS'ın tarihçesi Maliye Bakanlığı tarafından kurulan "Ticari Telgraf Ajansı"'na (TTA, Torgovo Telegrafnoe Agentstvo) kadar uzanır. Bu ajansın kadrosu Nikolay Valentinov tarafından kurulan Torgovo-Promişlennaya Gazeta'da (Ticari ve Endüstriyel Gazete) çalışan gazetecilerden oluşmaktaydı. Şubat 1904'te Rus-Japon Savaşı patlak verdiğinde, ajans faaliyetlerini sadece ekonomi ve iş dünyası alanları dışına da kaydırdı ve adını "St. Petersburg Telgraf Ajansı" (SPTA) olarak değiştirdi. Ajansın adı değişse de ne genel merkezinde, ne de personel ve faaliyetlerinde en ufak bir değişiklik yapılmamıştı.
Ağustos 1914'te, Sankt-Peterburg'a yeniden Petrograd adı verilmesinden bir gün sonra, SPTA'nın ismi de Petrograd Telgraf Ajansı (PTA) değiştirildi. Kasım 1917'de tekrar Bolşeviklerin eline geçine bu kuruluş, "Sovyet Rusya Halk Komiserleri Konseyi Merkezi Bilgilendirme Ajansı" olarak yeniden adlandırıldı. 7 Eylül 1918 tarihinde ajansa "Rusya Telgraf Ajansı" (ROSTA) adı verildi ve kurum tüm SSCB'nin merkezi haber ajansı haline getirildi.
1925: TASS
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yüksek Sovyet Prezidyumu'nun Temmuz 1925'te çıkarttığı bir kararname ile "Sovyetler Birliği Telgraf Ajansı" (TASS) resmen kuruldu ve ROSTA'nın görev ve sorumluluklarını devraldı. Ülke dışından ve içinden haber toplama ve ve tüm diğer haber kurumlarına dağıtma konusunda tek yetkili kurumdu. Resmî devlet duyuruları da "TASS haberi" olarak (Rusça Сообщение ТАСС, Sabşınye TASS) servis edilmekteydi.
TASS, diğer Sovyet cumhuriyetlerinde bulunan diğer haber ajanslarıyla da sıkı bir iş birliği içindeydi:
- Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde RATAU (şimdiki Ukrinform),
- Belarus Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde BelTA,
- Estonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Estonya Telgraf Ajansı (ETA),
- Letonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Latinform (şimdiki LETA),
- Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde ELTA,
- Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde ATEM (şimdiki Moldpres)
- Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Armenpress,
- Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Gruzinform,
- Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Azerinform (şimdiki AZERTAC),
- Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde UzTAG (şimdiki Özbekistan Ulusal Haber Ajansı),
- Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde KazTAG (şimdiki Kazinform),
- Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde KyrTAG (şimdiki Kabar),
- Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Turkmeninform (şimdiki Türkmen Devlet Haber Ajansı)
- Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde TacikTA (şimdiki Khovar)
Tarihi boyunca yukarıdaki ajanslar dışında KarelfinTAG gibi (Karelo-Fin Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti resmî ajansı) diğer yerel ajanslardan da destek sağladı.
TASS'ın haber ve fotoğrafları binlerce yabancı haber ajansının yanı sıra, SSCB'de de 4.000 kadar gazete, televizyon ve radyo kanalı tarafından kullanılmaktaydı. SSCB'de 682, diğer ülkelerde 94 şubesi ve 110 ülkede bulunan habercileriyle, dünyanın en büyük haber ajanslarından birisiydi. Bir dönem çalışan sayısı 5.000 kişiye kadar ulaştı ki, bunların 2.000'i gazeteci ve foto muhabiriydi.
TASS, beş ayrı ana editoryal kurul halinde örgütlenmişti; "dış haberler", "sosyalist ülkeler", "yabancı ülkeler için haberler", "foto enformasyon" bölümleri ayrıca bir "ana iletişim müdürlüğü" tarafından desteklenmekteydi. 1961 yılında, dış haberler konusunda TASS'a destek olması amacıyla RIA Novosti adıyla yeni bir haber ajansı kuruldu. 1971'den sonra TASS, Sovyetler Birliği Hükûmeti'ne bağlı bir Devlet Komitesi haline getirildi.
TASS, sıklıkla Sovyet istihbarat örgütleri tarafından (NKVD, KGB ve GRU) paravan şirket olarak kullanılmakta, yabancı ülkelerde istihbarat sağlamak üzere ajans elemanlarından istifade edilmekteydi. Örneğin 1959'da Alexander Alexeyev adında bir Sovyet ajanı, TASS muhabiri kimliğiyle Küba'ya gönderilmişti.[4]
1992: ITAR-TASS
[değiştir | kaynağı değiştir]Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, 1992 yılında Boris Yeltsin tarafından imzalanan başkanlık kararnamesiyle TASS'ın statüsü ismi yeniden belirlendi ve Rusya Enformasyon Telgraf Ajansı (ITAR-TASS) olarak yeniden adlandırıldı. Mayıs 1994'te Rus devleti TASS'ın, merkezi hükûmete bağlı olarak faaliyet gösteren bir haber ajansı olmasını onaylayan bir kararname yayınladı. Tüm dünyada ajans TASS olarak bilindiğinden, bu kısaltmaya uygun bir isimle, "Telgraf Haberleşme ve İletişim Ajansı" olarak (Rusça: Телеграфное агентство связи и сообщения -Telegrafnoye Agentsva Svazi yi Sobşçeniya) yeniden adlandırıldı. Ajans artık, "ITAR-TASS" olarak anılmaktaydı.
Eylül 2014'te ise ajansın adı yeniden Rus Haber Ajansı - TASS olarak değiştirildi.[3]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Russia #Media Organisations". 20 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2017.
- ^ Radia, Kirit (10 Mayıs 2014). "Putin Rules the Rink". ABC News. 25 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2014.
- ^ a b "ИТАР-ТАСС вернется к советскому названию" [ITAR-TASS returns to its Soviet name]. Lenta.ru (Rusça). 18 Mart 2014. 30 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017.
- ^ Alexeyev, Alexander. "Interview with Alexander Alekseyev [Soviet Ambassador to Cuba]" (PDF). National Security Archive. George Washington University. 29 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Mart 2013.