I. Gelasius
Aziz Papa I. Gelasius I | |
|---|---|
| Roma Piskoposu | |
 I. Gelasius'un portresi, St Thomas's Abbey, Brno | |
| Kilise | Katolik Kilisesi |
| Papalık başlangıcı | 1 Mart 492 |
| Papalık bitişi | 19 Kasım 496 |
| Önce gelen | III. Felix |
| Sonra gelen | II. Anastasius |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | |
| Ölüm | 19 Kasım 496 Roma, Ostrogot Krallığı |
| Oruç günü | 21 Kasım[2] |
| Adı Gelasius olan diğer papalar | |
Papa I. Gelasius, 1 Mart 492'den 19 Kasım 496'daki ölümüne kadar Roma piskoposudur.[2] Gelasius, tarzıyla Geç Antik Çağ ile Erken Orta Çağ arasında bir yerde duran üretken bir yazardır.[3] Bazı akademisyenler, selefi III. Felix'in onu papalık belgelerini taslak haline getirmesi için işe almış olabileceğini ileri sürmüşlerdir[4] ancak bu kesin değildir.[5][6]
Papalık görevi sırasında katı Katolik Ortodoksluğu çağrısında bulunmuş, papalık otoritesine itaati daha da ısrarla talep etmiş ve sonuç olarak Batı ve Doğu Kiliseleri arasındaki gerginliği artırmıştır. Şaşırtıcı bir şekilde, Ariusçu (yani Teslisçi olmayan Hristiyanlar) olan ve bu nedenle İznik Hristiyanlarının bakış açısından sapkın olarak algılanan Ostrogotlarla da yakın ilişkileri mevcuttur.[7]
Doğduğu yer
[değiştir | kaynağı değiştir]Gelasius'un nerede doğduğu konusunda bazı karışıklıklar vardır: Liber Pontificalis'e göre Afrika'da ("natione Afer") doğmuştur, Roma imparatoru I. Anastasius'a hitaben yazdığı bir mektupta ise "Romalı olarak doğduğunu" ("Romanus natus") belirtmiştir.[8] J. Conant, ikinci iddianın muhtemelen sadece Vandallar istila etmeden önce Roma Afrika'sında doğduğunu belirttiğini ileri sürmüştür.[9][10]
Akakios bölünmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Gelasius'un 1 Mart 492'de papalığa seçilmesi bir devamlılık göstergesiydi: Gelasius, Papa III. Felix'in Doğu Roma İmparatoru Anastasius ve Konstantinopolis patriği ile yaşadığı çatışmaları devraldı ve çağdaşı Patrik Euphemius'un her türlü evrensel jestine rağmen, ölen Konstantinopolis Patriği Akakios'un isminin diptiklerden silinmesinde ısrar ederek bu çatışmaları daha da şiddetlendirdi.[11]
İmparator ve Konstantinopolis Patriği ile ayrılık, Batı bakış açısından kaçınılmazdı çünkü onlar İsa Mesih'in yalnızca İlahi bir doğaya sahip olduğu Monofizit sapkınlığını benimsemişlerdi. Gelasius, bu konudaki Katolik doktrinini anlatan De duabus in Christo naturis (Mesih'in ikili doğası üzerine) adlı kitabı yazdı. Dolayısıyla Gelasius, yazma tarzının tüm muhafazakar Latinliğine rağmen Geç Antik Çağ ile Erken Orta Çağ'ın eşiğindeydi.[3]
Akakios bölünmesi sırasında Gelasius, Roma Makamı'nın Doğu ve Batı'daki evrensel Kilise üzerindeki üstünlüğünü savundu ve bu doktrini, ilk yüce papa Petrus'tan papalığa geçişleri nedeniyle papalık üstünlüğünü iddia eden ardışık papalar için model haline gelen terimlerle sundu.[2]
494 yılında Gelasius, Anastasius'a kilise ve devlet arasındaki ilişki konusunda oldukça etkili bir mektup Duo sunt yazdı; bu mektup, yaklaşık bin yıl boyunca siyasi etki yarattı.[12]
Lupercalia'nın bastırılması
[değiştir | kaynağı değiştir]Daha yakın bir yerde, uzun bir mücadeleden sonra Gelasius, nominal olarak Hristiyan bir nüfus arasında birkaç nesildir devam eden Antik Roma'ya ait Lupercalia festivalini nihayet bastırdı.[10] Gelasius'un Senatör Andromachus'a yazdığı mektup, tartışmanın temel iddialarını ele aldı ve tesadüfen, aksi takdirde kaybolabilecek olan doğurganlık ve arınmayı birleştiren festivalin bazı ayrıntılarını sağladı. Lupercalia, adını Şubat ayına "februare" ("arındırmak") kelimesinden gelen "dies februatus"tan alan bir arınma festivali olmasına rağmen, yaygın olarak "Candlemas" olarak da adlandırılan Kutsal Bakire Meryem'in Arınma Bayramı ile ilgisi yoktu; bu son bayram, ilk oğlunun doğumundan 40 gün sonra Musa yasası uyarınca Kutsal Aile'nin törensel yükümlülüklerinin yerine getirilmesini anmaktadır. Kutsal Aile örneğinde, bu Noel'den 40 gün sonra, 2 Şubat'ta gerçekleşmiştir.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Kısa ama dinamik bir görev süresinin ardından Gelasius, 19 Kasım 496'da öldü. Yortu günü, ölümünün değil, gömülmesinin yıldönümü olan 21 Kasım'dır.[2]
Çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Gelasius, Roma'nın ilk piskoposlarının en üretken yazarlarından biriydi. 100'den fazla Gelasius mektubu günümüze ulaşmıştır, ancak bunların 49'u parça parçadır ve bazıları birkaç satır kadar kısadır.[13] Ek olarak, Gelasius adını taşıyan 6 inceleme mevcuttur. Cassiodorus'a göre, Gelasius'un ünü, kendisine ait olmayan diğer eserleri de adının yanına çekmiştir. Acacian Şizması ile bağlantılı dogmatik mektupları geç antik çağda yaygın olarak dolaşımda olmasına (ve birçok akademik ilginin odağı olmasına) rağmen, Gelasius'un mektuplarının çoğu aslında banliyö İtalya'sının kilisesinin yönetimiyle ilgiliydi.[7]
Decretum Gelasianum
[değiştir | kaynağı değiştir]Pseudo-Gelasian eserlerinin en ünlüsü De libris recipiendis et non recipiendis ("Alınacak ve alınmayacak kitaplar hakkında"), ayrıca Decretum Gelasianum olarak da adlandırılan, papalık döneminde ortodoksluk için yapılan baskıyla bağlantılı olduğuna inanılan ve Gelasius'un kanonik ve apokrif kitaplar üzerine bir kararname olarak okunması amaçlanan, iç kanıtların daha sonraki bir tarihte olduğunu ortaya koyduğu listedir. Bu nedenle Kutsal Yazıtlar kanonunun belirlenmesi geleneksel olarak Gelasius'a atfedilmiştir.[14]
Gelasian Sacramentary
[değiştir | kaynağı değiştir]Latin Katolik geleneğinde, Pseudo-Gelasian Sakramentaryası aslında Roma kaynaklarından türetilen ve yerel Galya ayin öğelerinin eklenmesiyle MS 8. yüzyılın ortalarında Paris yakınlarında yazıya geçirilen bir ayin kitabıdır. Gelasius'un yazdığı bazı duaların metinlerini içermesine rağmen, kitabın baş yazarı veya derleyicisi değildi. El yazması (Vatikan, Vatikan Kütüphanesi, Reg. lat. 316 + Paris, Ulusal Kütüphane, ms. lat. 7193, fol. 41–56) aslında Liber sacramentorum Romanae ecclesiae (Roma Kilisesinin Sakramentler Kitabı) olarak adlandırılmıştır. Gelasius'a yapılan atıf, en azından kısmen, Gelasius'un "fecit etiam et sacramentorum praefationes et orationes cauto sermone et epistulas fidei delimatato sermone multas" olduğunu belirten Liber Pontificalis olarak adlandırılan Yüce Papaların kroniğine dayanmaktadır ("Ayrıca kutsal ayinlere ve dualara dikkatli bir dille önsözler yazdı ve inançla ilgili olarak cilalı bir dille birçok mektup yazdı").[15] Eski bir gelenek, kitabın Gelasius'a ait olduğunu ileri sürüyordu; bu, görünüşe göre Walafrid Strabon'un bu kitabı Gelasius'a atfetmesine dayanıyordu.
Mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kardinal Giuseppe Maria Tomasi, Ayin'de Gelasius'a atfedilen ve 'Contra obloquentes' başlıklı bir ayin kitabının bir bölümünü alıntıladı ve yayınladı. Bölüm şöyleydi: "Bağışla, Tanrım, Sana yalvarıyoruz, sahte zihinlerin çelişkisi konusunda kendimizi yormayalım, ama bu kötülük bir kez reddedildikten sonra, ne haksız eleştirilerden korkmamıza ne de sinsi iltifatlara kapılmamıza izin vermen için dua edelim, bunun yerine Senin emrettiğin şeyi sevmemiz için...". Papa XIV. Benedictus, 1751'de, masonluğa saldıran Apostolik Anayasası "Providas" içinde bu alıntıyı yayınladı.[16]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Browne, M. (1998). "The Three African Popes". The Western Journal of Black Studies. 22 (1): 57-8.
- ^ a b c d
Herbermann, Charles, (Ed.) (1913). "Pope St. Gelasius I". Katolik Ansiklopedi (İngilizce). New York: Robert Appleton Company.
- ^ a b The title of his biography by Walter Ullmann expresses this:Gelasius I. (492–496): Das Papsttum an der Wende der Spätantike zum Mittelalter (Stuttgart) 1981.
- ^ Ullmann, Walter (1981). Gelasius I. (492-496) : das Papsttum an der Wende der Spätantike zum Mittelalter. Hiersemann. ss. 135-141. ISBN 3-7772-8135-2. OCLC 781406544.
- ^ Salzman, Michele Renee (2019). "Lay Aristocrats and Ecclesiastical Politics: A New View of the Papacy of Felix III (483–492 C.E.) and the Acacian Schism". Journal of Early Christian Studies. 27 (3): 482, n. 73. doi:10.1353/earl.2019.0040. ISSN 1086-3184. 5 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi25 Ocak 2025.
- ^ Cohen, Samuel (2019). ""You have made common cause with their persecutors": Gelasius, the language of persecution, and the Acacian Schism". Fournier, Éric; Mayer, Wendy (Ed.). Heirs of Roman persecution: studies on a Christian and para-Christian discourse in late antiquity. Routledge. ss. 176, n. 16. ISBN 978-0-8153-7512-8. OCLC 1114273480.
- ^ a b Cohen, Samuel (2022). "Gelasius and the Ostrogoths: jurisdiction and religious community in late fifth-century Italy". Early Medieval Europe (İngilizce). 30 (1): 22-23. doi:10.1111/emed.12519. ISSN 0963-9462. 25 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi25 Ocak 2025.
- ^ J. Chapin, "Gelasius I, Pope, St.", pp. 121-3, in New Catholic Encyclopedia, Second Edition, Volume 6, Gale, 2002.
- ^ J.Conant, Staying Roman: Conquest and Identity in Africa and the Mediterranean, 439–700, CUP, 2012, p. 83.
- ^ a b "Book of Saints – Pope Gelasius". CatholicSaints.Info (İngilizce). 23 Haziran 2013. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2020.
- ^ Duchesne, Louis Marie Olivier (1911). "Gelasius s.v. Gelasius II.". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 11 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 554.
- ^ "Internet History Sourcebooks Project". sourcebooks.fordham.edu. 21 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2020.
- ^ Gelasius I (2014). Neil, Bronwen; Allen, Pauline (Ed.). The letters of Gelasius I (492-496): pastor and micro-manager of the Church of Rome. Turnhout, Belgium: Brepols. ss. 8-9. ISBN 978-2-503-55299-6. OCLC 893407493.
- ^ "Tertullian : F.C.Burkitt, Review of The decretum Gelasianum, Journal of Theological Studies 14 (1913) pp. 469-471". www.tertullian.org. 1 Mart 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.
- ^ Translation is based on Louise Ropes Loomis, The Book of the Popes (Liber pontificalis) I, New York, New York, USA, Columbia University Press, 1916, pp. 110-4
- ^ Quo Graviora, Leo XII, 1826
Literatür
[değiştir | kaynağı değiştir]Papa Aziz I. Gelasius'un biyografisinin Liber Pontificalis'in yanı sıra birincil kaynağı, Cassiodorus'un öğrencisi Dionysius Exiguus tarafından yazılan bir biyografidir.
- Cohen, Samuel (2022). "Gelasius and the Ostrogoths: jurisdiction and religious community in late fifth‐century Italy". Early Medieval Europe. 30 (1): 20–44. doi:10.1111/emed.12519. ISSN 0963-9462
- Norman F. Cantor, Civilization of the Middle Ages.
- Neil, Bronwen, and Allen, Pauline (eds. and trans.). The letters of Gelasius I (492-496) : pastor and micro-manager of the Church of Rome. Turnhout, Belgium. pp. 8–9. 978-2-503-55299-6 OCLC 893407493
- Catholic Encyclopedia, 1908.
- Rudolf Schieffer, Gelasius I, in Lexikon des Mittelalters, Bd. 4 (1989), Sp. 1197.
- Friedrich Wilhelm Bautz (1990). "Gelasius I". Bautz, Friedrich Wilhelm (Ed.). Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL)
(Almanca). 2. Hamm: Bautz. cols. 197–199. ISBN 3-88309-032-8. - Ullmann, W., Gelasius I. (492–496): Das Päpsttum an der Wende der Spätantike zum Mittelalter, Stuttgart, 1981.
- Bu madde şu anda kamu malı olan yayından metin içerir: Herbermann, Charles, (Ed.) (1913). "Pope St. Gelasius I". Katolik Ansiklopedi (İngilizce). New York: Robert Appleton Company.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Duo sunt: introduction and text in English
- Collected Works (Opera Omnia) in Migne's Patrologia Latina
- Fontes Latinae de papis usque ad annum 530 (Papa IV. Felix)
- Liber Pontificalis
- Decretum Gelasianum: De Libris Recipiendis et Non Recipiendis
- "Gelasius I" in the Ökumenisches Heiligenlexikon
