Bozkır imparatorluğu

Bu madde konu hakkında evrensel bir bakış açısı yansıtmamaktadır. Maddeyi geliştirerek ve sorunu tartışma sayfasında tartışarak maddenin evrenselleşmesini sağlayabilirsiniz. (Kasım 2019)

Hunların kuzey İtalya'ya seferini gösteren bir resim

Türk tarihi
dizisinin bir parçası

İlk Çağ • Büyük Hun İmparatorluğu (İÖ 220-İÖ 58) • Batı Şyung-nu (İÖ 56-36) • Kuzey Şyung-nu (48-156) • Güney Şyung-nu (48-216) • Siyenpi İmparatorluğu (93-234) • Avrupa Hun İmparatorluğu (352-469) • Sabar Hanlığı (5. yüzyıl-6. yüzyıl)
Orta Çağ • Ak Hun İmparatorluğu (420-670) • Göktürk Kağanlığı (552-744) • Doğu Göktürk (583-630) • Batı Göktürk (583-659) • İkinci Göktürk (681-744) • Avar Kağanlığı (562-803) • Seyanto Hanlığı (628-647) • Hazar Kağanlığı (630-1048) • Büyük Bulgar Hanlığı (632-668) • İdil Bulgar Devleti (7. yy-1240'lar) • Kangar Birliği (659-750) • Birinci Bulgar İmparatorluğu (681-1018) • Uygur Kağanlığı (742-840) • Kansu Uygur (848-1036) • Kırgız Kağanlığı (693-1207) • Karahoca Uygur (991-1209) • Karluk Hanlığı (743-1220) • Oğuz Yabguluğu (750-1055) • Karluk Yabgu Devleti (756-940) • Şirvanşahlar Devleti (799-1539) • Karahanlılar (840-1212) • Doğu Karahanlılar (1032-1210) • Batı Karahanlılar (1041-1212) • Peçenek Hanlığı (860-1091) • Tolunoğulları (868-905) • İhşîdîler (935-969) • Gazneliler (961-1186) • Büyük Selçuklu İmparatorluğu (1040-1157) • Türkiye Selçuklu (1077-1308) • Kirman Selçuklu (1092-1187) • Suriye Selçuklu (1092-1117) • Irak Selçuklu (1118-1194) • Mengücekliler (1072-1277) • Harezmşahlar İmparatorluğu (1077-1231) • Danişmendliler (1080-1178) • Çaka Bey (1081-1098) • Çubukoğulları (1085-1092) • Dilmaçoğulları (1085-1192) • Saltuklu Beyliği (1092-1202) • İnaloğulları (1098-1183) • Ahlatşahlar (1100-1207) • Artuklu Beyliği (1102-1408) • Böriler (1104-1154) • Zengîler (1127-1250) • İldenizliler (1142-1225) • Erbil Beyliği (1146-1232) • Salgurlular (1148-1286) • Cengiz İmparatorluğu (1206-1368) • Delhi Sultanlığı (1206-1527) • Çobanoğulları (1227-1309) • Çağatay Hanlığı (1227-1347) • Doğu Çağatay Hanlığı (1347-1680) • Batı Çağatay Hanlığı • Altın Orda Devleti (1242-1502) • Memlûk Devleti (1250-1382) • Karamanoğulları (1256-1483) • İnançoğulları (1261-1368) • Sâhib Ataoğulları (1275-1342) • Pervaneoğulları (1277-1322) • Eşrefoğulları (1280-1326) • Menteşe Beyliği (1280-1424) • Karesi Beyliği (1297-1360) • Candaroğulları (1299-1462) • Osmanlı İmparatorluğu (1299-1922) • Germiyanoğulları (1300-1423) • Hamitoğulları (1301-1423) • Saruhanoğulları (1302-1410) • Taceddinoğulları (1303-1415) • Aydınoğulları (1308-1426) • Tekeoğulları (1321-1390) • Ramazanoğulları (1325-1608) • Eretna (1335-1381) • Dulkadiroğulları (1339-1521) • Taşanoğulları (1350-1398) • Sufi Devleti (1361-1379) • Timur İmparatorluğu (1370-1507) • Akkoyunlular (1378-1508) • Erzincan Beyliği (1379-1410) • Karakoyunlular (1380-1469) • Kadı Burhâneddin Devleti (1381-1398) • Mâlvâ Sultanlığı (1392-1562) • Nogay Ordası (1398-1642) • Şeybânî Hanlığı (1428-1599) • Kazan Hanlığı (1438-1552) • Kırım Hanlığı (1441-1783) • Astrahan Hanlığı (1446-1556) • Kasım Hanlığı (1452-1681)
Yeni Çağ • Sibir Hanlığı (1464-1598) • Kazak Hanlığı (1465-1729) • Buhara Hanlığı (1500-1785) • Safevî Devleti (1501-1736) • Yarkand Hanlığı (1514-1680) • Hive Hanlığı (1515-1920) • Kutbşah Devleti (1518-1687) • Babür İmparatorluğu (1526-1858) • Bakü Hanlığı (1718-1806) • Afşar İmparatorluğu (1736-1796) • Hokand Hanlığı (1740-1876) • Revan Hanlığı (1747-1828) • Buhara Emirliği (1785-1920)
Yakın Çağ • Kaçar İmparatorluğu (1794-1925) • Batı Trakya Bağımsız Hükûmeti (1913) • Türkistan Millî Özerk Hükûmeti (1917-1918) • Aras Türk Cumhuriyeti (1918-1919) • İdil Ural Devleti (1918-1919) • Alaş Orda (1917-1920) • Kırım Halk Cumhuriyeti (1917-1918) • Azerbaycan DC (1918-1921) • Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükümeti (1918-1919) • Azadistan (1919-1920) • Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti (1920-1925) • Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti (1920-1925) • Tuva Halk Cumhuriyeti (1921-1944) • Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti (1932-1934) • Hatay Devleti (1938-1939) • Doğu Türkistan Cumhuriyeti (1944-1949) • Azerbaycan Millî Hükûmeti (1945-1946) • Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi (1964-1974) • Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi (1974-1975) • Kıbrıs Türk Federe Devleti (1975-1983) • Türkiye • Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti • Kırgızistan • Özbekistan • Azerbaycan • Kazakistan • Türkmenistan Tarihi Türk devletleri listesi • Tarihî ve çağdaş Türk devletleri • Türk tarihi edebiyatı
g t d

Bozkır İmparatorluğu Türk ve Moğol topluluklarında bilinmeyen bir tarihte geliştirilmiş(büyük ve en az 2000 yıl boyunca Avrasya'nın büyük bir kısmı üzerinde (özellikle bozkır iklimi'nde) bir yönetim sistemidir.^[1]

En mühim özellikleri hayvancılık ile geçimini sağlayan göçebe halkların güçlü bir hükümdarın etrafında birleşip konfederasyon oluşturması. Bu konfedersyon başarılı olduğu sürece büyümeye devam etmesi, başarısız olduğu zamanda tekrar ayrılması. Devletin sırf dev hayvan sürülerini beslemek için mühim olan bozkırlara yayılması, bozkırları olmayan bölgelere yerleşilmeyip bu bölgelerin halkları sırf vergiye bağlanması. Hükümdarın ölümünden sonra ülke oğulların arasında bölünmesi.

Tarihin en büyük bozkır imparatorlukları Hunlar, Göktürkler ve Cengiz Han'ın yönetimi altındaki Moğollar tarafından kurulmuştur.

İlk Bozkır İmparatorları

[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ 220 yılında Çin yıllıklarında ilk kez sözü edilen Hiung-nu devleti (Büyük Hun İmparatorluğu) bozkır imparatorluğu geleneği'nin kurucusu olarak görülür. İlk adı geçen hükümdarlar Teoman ve oğlu Mete Tengrikut ve Şanyu (veya Tan hu) unvanını taşımaktadırlar ve kendilerinin Göktanrı tarafından taht'a oturtulduklarını vurgulamaktadırlardır. Ancak bozkır imparatorluğu bu en eski kanıtlarında dahi çok iyi gelişmiş ve gelenekselleşmiş bir şekilde karşımıza çıkmakta ve bu yüzden çok daha önce gelişmiş olması gerektiği düşünülmektedir. Hiung-nu konfederasyonu uzun süre 24 boydan oluşmuş, sonradan boyların bazıları ayrılıp kendi kendine bozkır imparatorlukları kurmuştur.

Hiung-nu'ların torunları olduğu düşünülen Hunlar birçok küçük ve büyük bozkır imparatorlukları kurmaya devam etmiştir (Ak Hunlar, Avrupa Hun İmparatorluğu vb.).

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Buell, Paul D. (2018). Historical dictionary of the Mongol world empire (2. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538111369.

g t d Hunlar
Hükümdarlar	Balamir Uldız Oktar Karaton Rua Bleda Attila İlek Dengizik İrnek Basık Kursık
Diğer önemli Hunlar	Edekon İldiko Muncuk Aybars Eskam Kreka
Kültür	Hun sanatı Hunca
Muharebeler	Don Nehri Savaşı Fiesole Savaşı (406) Utus Muharebesi Aquileia'nın Yağmalanması Katalon Muharebesi Nedao Muharebesi Bassianae Muharebesi
Diğer Hun ulusları	Alkonlar Ak Hunlar İran Hunları Kidarit Krallığı Nezak Kuzey Kafkasya Hunları Hunsular
İlişkili konular	Popüler Kültürde Attila Akasirler Avrasya göçebeleri Bozkır imparatorluğu Büyük Hun İmparatorluğu Avrupa Hun İmparatorluğu Hun hükümdarları listesi

Türk konuları

Diller

Halklar

Siyasetler

Kökenleri

Yer

Egemen devletler	Azerbaycan Kazakistan Kırgızistan Kuzey Kıbrıs¹ Özbekistan Türkiye Türkmenistan
Özerk bölgeler	Altay Cumhuriyeti Başkurdistan Çuvaşistan Gagavuzya Hakasya Kabardino-Balkarya Karaçay-Çerkesya Karakalpakistan Nahçıvan Sincan Uygur Tataristan Tuva Yakutistan

Araştırmalar

Dinler

Eski sporlar

Kurumlar

¹ Tanınmayan veya sınırlı şekilde tanınan devlet.