Albert Camus
| Albert Camus | |
|---|---|
 1957'de Camus | |
| Tam adı | Albert Camus |
| Doğumu | 7 Kasım 1913 Mondovi, Fransız Cezayiri |
| Ölümü | 4 Ocak 1960 (46 yaşında) Villeblevin, Fransa Trafik kazası |
| Milliyeti | Fransız |
| Evlilikler | Francine Faure (e. 1940–1960), Simone Hie (e. 1934–1940) |
| Alma mater | Cezayir Üniversitesi |
| Ödüller | Nobel edebiyat ödülü (1957) |
| Çağı | 20. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | Varoluşçuluk, Absürdizm |
| Önemli eserler | Yabancı, Sisifos Söyleni, Düşüş, Veba |
Etkilendikleri | |
| İmzası |  |
Albert Camus (Fransızca telaffuz: [albɛʁ kamy]; d. 7 Kasım 1913 - ö. 4 Ocak 1960), Fransız yazar ve filozof.
Varoluşçuluk ile ilgilenmiştir ve absürdizm akımının öncülerinden biri olarak tanınır; fakat Camus kendini herhangi bir akımın filozofu olarak görmediğinden, kendini bir "varoluşçu" ya da "absürdist" olarak tanımlamaz. 1957'de Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanarak, Rudyard Kipling'den sonra bu ödülü kazanan en genç yazar olmuştur.[1] Ödülü aldıktan 3 yıl sonra bir trafik kazasında öldü.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Çocukluğu ve gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]20. yüzyılın en güçlü Fransız yazarlarından biri olan Albert Camus, 1913'te Cezayir'in (Fransız Cezayiri: O dönemde bir Fransız sömürgesi) Mondovi kasabasında doğdu. Yoksul bir aileden gelen Camus'nün babası Alsaslı, annesi ise İspanyol'du. I. Dünya Savaşı sırasında, 1914'te babasını kaybetti. Annesi evlerde hizmetçilik yaparak oğlunu okutmaya çalıştı. Ancak Camus, daha bağımsız bir hayat sürebilmek için evinden ayrıldı. 1923'te liseye, ardından da Cezayir Üniversitesi'ne kabul edildi. Üniversite eğitimi sırasında sağlığı bozuldu ve 1930'da vereme yakalandı. Hastalığı yüzünden üniversite takımının kaleciliğini bırakmak zorunda kaldı. Bundan sonra çeşitli işlerde çalışmaya başlayan Camus, felsefe eğitimini ancak 1936'da tamamlayabildi.
1934'te Fransız Komünist Partisi'ne katıldı. Bu hareketinin kaynağı, Marksist-Leninist öğretisine (doktrinine) desteğinden ziyade, İspanya'da daha sonra iç savaşla sonuçlanacak politik duruma duyduğu kaygıydı. Ancak üç yıl sonra, Troçkist suçlamasıyla partiden atıldı. Camus, 1934'te Simone Hie'yle evlendi. Simone, bir morfin bağımlısıydı ve Camus'yle evlilikleri, Simone'nun sadakatsizliğine bağlı olarak son buldu. 1935'te "İşçinin Tiyatrosu"nu (Théâtre du Travail) kurdu. Fakat bu tiyatro 1939'da kapandı. Aynı yıl, verem hastası olduğundan Fransa ordusuna kabul edilmedi.
1940'ta piyanist ve matematikçi Francine Faure ile evlendi ve 5 Eylül 1945'te Catherine ve Jean adlarında ikiz çocukları oldu. Aynı yıl Paris-Soir dergisi için çalışmaya başladı. II. Dünya Savaşı'nın henüz "Tuhaf Savaş" olarak adlandırılan ilk zamanlarında bir pasifist olarak kaldı. Ancak bu tutumu Paris'in Alman ordusu tarafından işgali ve 1941'de, komünist gazeteci Gabriel Péri'nin gözleri önünde idam edilmesiyle değişti ve onun da başkaldırmasına neden oldu. Paris-Soir ekibiyle Bordeaux'ya gitti ve aynı yıl ilk kitapları olan "Yabancı" ve "Sisifos Söyleni"ni tamamladı. Camus, Bordeaux'yu 1942'de terk edip Cezayir'in Oran şehrine gitti ve ardından Paris'e döndü.
Edebiyat kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Camus II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'na karşı oluşmuş Fransız Direnişi'ne katıldı ve bu direnişin bir parçası olarak "Combat" adında bir gazete yayımlamaya başladı. 1943'te gazetenin editörü oldu; fakat 1947'de "Combat" ticari bir gazete olunca buradan ayrıldı. Jean-Paul Sartre ile tanışması burada gerçekleşmiştir.
Savaştan sonra, Sartre ve Beauvoir gibi kişilerin buluştuğu Boulevard Saint-Germain'deki Café de Flore'u ziyaret etmeye başladı. Bu yıllarda, aynı zamanda Amerika'yı turlayarak Fransız varoluşçuluğu hakkında dersler verdi. Politik olarak sol görüşlere yatkın olmasına rağmen komünizme karşı çıkması, ona komünist partilerde arkadaş kazandırmadığı gibi Sartre'dan da uzaklaştırdı.
Camus, 1949'da vereminin tekrarlaması yüzünden iki yıl inzivaya çekildi ve "Başkaldıran İnsan"ı yayımladı. Bu kitap, Fransa'daki birçok sol görüşe sahip arkadaşı ve özellikle de Sartre tarafından hoş karşılanmadı ve Sartre'la bütünüyle yollarını ayırdı. Kitabının tatsız yorumlarla karşılanması Camus'yü kitap yazmaktan tiyatro oyunları çevirmeye itti.
Camus, 1950'lerde kendini insan haklarına adadı. 1952'de Birleşmiş Milletler, Francisco Franco diktatörlüğündeki İspanya'yı üye olarak kabul edince UNESCO'daki çalışmalarını durdurdu ve kurumdan ayrıldı. Ayaklanmalarda insanlık dışı bir sertlik kullanan Sovyet metotlarını eleştirdi. Pasifistliğini koruyan Camus, idam cezasına karşı savaşını sürdürdü.
Cezayir Bağımsızlık Savaşı 1954'te başladığında, Camus kendini ahlakî bir ikilem içinde buldu. Bunun nedeni, Cezayir doğumlu Fransızları tasvir ederken kullandığı sıfat olan "siyah ayak"tı. Ancak, sonunda, savaşta Fransa hükümetini savunuyordu. Kuzey Afrika'da başlayan isyanın, aslında Mısır önderliğindeki yeni-Arap emperyalizminin ve batıya saldıran Sovyetler Birliği'nin işleri olduğunu düşünüyordu. Cezayir'in özerk, hatta bir federasyon olmasını savunuyor; fakat bütünüyle bağımsızlığını desteklemiyordu. Öte yandan, Araplar'la "siyah ayak"ların beraber yaşayabileceğini düşünüyordu. Bu kriz sırasında ölüm cezasına çarptırılan Cezayirlilerin kurtulması için gizlice çalıştı.
Camus, 1955 ve 1956 yıllarında Fransız "L'Express" dergisinde yazdı. Bunların ardından 1957 yılında Camus Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazandı. Nobel Ödülü'nü aldıktan sonra büsbütün genişleyen ünü, onu XX. yüzyıl dünya edebiyatının başköşesine yerleştirdi. Genel yaklaşım bu ödülün bir önceki yıl yayımlanan "Düşüş" için değil, idam cezasına karşı yazdığı "Réflexions Sur la Guillotine" makalesi için verildiğidir. Stockholm Üniversitesi'nde yaptığı bir konuşma esnasında Cezayir konusundaki hareketsizliğini savundu. Fakat daha sonra Cezayir'de yaşayan annesinin başına ne geleceği konusunda meraklandığını bildirdi. Çelişkili sayılan bu durum Fransız sol entelektüelleri tarafından tepkiyle karşılandı.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]
Camus, 4 Ocak 1960'ta, Sens yakınlarındaki küçük Villeblevin kasabasında "Le Grand Fossard" isimli bir yerde geçirdiği trafik kazası sonucu öldü. Daha sonra mantosunun cebinde bir tren bileti bulunmuştur. Büyük bir olasılıkla, Camus gideceği yere trenle gitmeyi planlamıştı; fakat arkadaşıyla birlikte arabayla dönmeyi tercih etti. İronik biçimde, Camus daha önce en absürt ölüm şeklinin ne olduğu sorulduğunda, araba kazasında ölmeyi bunlardan biri olarak nitelendirmişti. Kazanın gerçekleştiği Facel Vega marka otomobilin sürücüsü ve yayımcı dostu da Camus'yle birlikte öldü. Çek şair Jan Zábrana günlüklerinde "güvendiği birisinden Camus'un KGB tarafından öldürüldüğünü duyduğu" söylemiştir. Camus'un biyografisini yazan Olivier Todd iddiaya dair daha sonraki araştırmalarında Sovyet arşivlerinde iddiayı destekleyen bilgi bulamamıştır.[2][3] Camus Lourmarin Mezarlığı, Lourmarin, Vaucluse, Provence-Alpes-Côte d'Azur'de gömülmüştür.
Camus'nün ölümünden sonra telif hakları Camus'nün çocukları olan, Catherine ve Jean Camus'ye devredildi. Ölümünden sonra 1970'te "Mutlu Ölüm", 1995'te de öldüğünde hala bitmemiş olan "İlk Adam" yayımlandı.
Camus'ye göre "absürd"
[değiştir | kaynağı değiştir]Camus'nün felsefeye en büyük katkısı, insanların ne berraklık ne de anlam sunan dünyada bunları aramalarının sonucu olarak oluşan "absürt" fikridir. Filozof bu felsefesini "Sisifos Soyleni"de açıklayıp "Yabancı" ve "Veba" gibi romanlarında da işlemiştir.
Genelde varoluşçulukla birlikte ele alınan "Absürdizm" (Saçma, uyumsuzluk felsefesi) ile birçok yazar ilgilenmiş ve bu felsefi düşünce akımını kendine göre yorumlamıştır, Camus "saçma"nın kurucusu değildir fakat bu düşünce akımında önemli bir yer tutar.
Camus, makalelerinde okuyanı dualizmle tanıştırır. Mutluluk ve keder, yaşam ve ölüm, karanlık ve aydınlık.. Hayatın çeşitli biçimlerde geçtiğini ve insanın ölümlü olduğu gerçeği de budur. Sisifos Söyleni'de bu dualizm bir çelişki halini alır: Bir yanda yaşayarak hayatlarımıza değer vermekte öte yandan eninde sonunda yok olacağımız gerçeğini de bilmekteyiz. Bu çelişkiyle yaşamak "Absürt"ün ta kendisidir. Eğer hayatımızın anlamsız ve boşuna olduğunu biliyorsak, kendimizi öldürmeli miyiz? Bu trajik kısır döngü nasıl aşılabilir? Camus saçma kavramını burada kurar: yaşamın beyhudeliğinin bilincinde olan insan. Fakat Camus intihardan yana değildir,[4] yaşamın anlamsızlığının yok edilemeyeceğinin bilincindedir fakat bununla savaşmaktan kaçınmaz.
Varoluşçuluk ve absürdizm hakkındaki görüşleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı eleştirmenler Camus'yü kategorize etmeye çalışarak onun bir varoluşçu ya da absürdist olduğunu söyler. Eleştirmenlerin mi ya da Camus'nün kendi ifadesinin mi doğru olup olmadığı tartışılmakla birlikte, Camus etiketlenmeyi sevmediğini belirterek varoluşçu olduğu tanımına karşı çıkar: "Hayır, ben bir varoluşçu değilim. Sartre ile isimlerimizin yan yana anılmasına hep şaştık. Sartre ve ben kitaplarımızı birbirimizle gerçekten tanışmadan önce yayımladık. Birbirimizi tanıdığımızda ise ne kadar farklı olduğumuzu anladık. Sartre bir varoluşçudur, benim yayımladığım tek fikir kitabı Sisifos Söyleni'dir ve sözde varoluşçu filozoflara karşı doğrultulmuştur.[5] Camus felsefesini en iyi anlatan sözlerinden biri de; 'hayat hiçbir şey değildir, itina ile yaşayınız.'dir. Hayatın bir anlam aramaya çalışılmayacak kadar kısa olduğunu, nihayetinde bir anlamı olmadığı, anlamı olsa bile olmasının hiçbir şey değiştirmeyeceğidir. Bu yüzden insanın yapabileceği en iyi şey hayatını yaşamak olacaktır. Camus hayatın anlamsız olduğunu söylemiştir, fakat anlamsız bir şeyi anlamlı yaşamanın da bir sakıncası yoktur. Bu yüzden Camus'un felsefesi pesimist veya aşırı melankolik değildir.
Bir absürdist olup olmadığı hakkında da şunları söyler:
- "Absürt kelimesinin kötü bir geçmişi var ve bunun beni rahatsız ettiğini itiraf ediyorum. Absürt'ü Sisifos Söyleni'nde ele alırken, bir metot arıyordum doktrin değil. Sistemli bir şüphe pratiği yapıyordum. Daha sonra bir şeyler inşa edebileceği düşüncesiyle "tabula rasa" yöntemini kullanmaya çalışıyordum. Eğer hiçbir şeyin bir anlamı olmadığını varsayarsak, dünyanın absürt olduğu sonucuna ulaşmalıyız. Fakat gerçekten hiçbir şeyin hiçbir anlamı yok muydu? Bu noktada kalabileceğimize hiçbir zaman inanmadım."[6]
Camus ve futbol
[değiştir | kaynağı değiştir]Camus'yle birlikte anılan ve sık sık gönderme yapılan konulardan biri de kaleciliğidir.[7] Bir süre Cezayir Üniversitesi genç takım kaleciliği yapmıştır ve maç raporlarına göre tutkuyla oynayan cesur bir kalecidir. Bir seferinde arkadaşı Charles Poncet "tiyatroyu mu yoksa futbolu mu" tercih edeceğini sorduğunda, "Tereddütsüz futbol" cevabını vermiştir.[8] Tüberküloza yakalanınca futbolu bırakmak zorunda kalmıştır. 1950'li yıllarda bir spor dergisine futbol hakkında bir yazı yazması rica edilince şöyle demiştir:
Ahlak ve insanın yükümlülükleri hakkında güvenebileceğim ne biliyorsam onu futbola borçluyum.[9]
Camus, dini ve politik insanların aklımızı karışık ahlaki sistemlerle karıştırmaya çalıştığını böylece aslında basit olan şeylerin olduğundan daha komplike göründüğünü söyler.[8] İnsanlar, politikacılar ve filozofların alanı yerine futbolun basit ahlakına bakmakla daha iyi edebilir.
Uyarlamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Filmler
[değiştir | kaynağı değiştir]- İtalyan yönetmen Luchino Visconti Yabancı'yı 1967'de sinemaya uyarladı, başrolünde Marcello Mastroianni oynuyordu.
- Luis Puenzo ve Felix Monti Veba'yı 1991'de piyasaya çıkardı. Filmin başrolünde William Hurt oynuyordu.
- Zeki Demirkubuz 2001'de Yabancı'yı Yazgı ismiyle sinemaya uyarladı. Kitapla çeşitli farklılıklar olsa da Musa karakteri Meursault'u çağrıştırmaktadır.
Şarkılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- The Cure grubu 1978'de Yabancı'ya dayanan Killing an Arab isimli bir parça çıkardı. Meursault'un sahilde bir Arap'ı öldürmesini konu alan bu şarkıyı son yıllarda grup "Kissing an Arab" ve "Killing Another" biçiminde seslendirmektedir.
- Streetlight Manifesto ve Bandits Of The Acoustic gruplarının parçası Here's to Life'ta Camus'den bahsedilmektedir.
- Post Punk grubu The Fall ismini "Düşüş"ten almaktadır.
Ünlü eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Romanları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yabancı (L'Étranger) (1942)
- Veba (La Peste) (1947)
- Düşüş (La Chute) (1956)
- Mutlu Ölüm (La Mort heureuse) (ölümünden sonra, 1970)
- İlk Adam (Le premier homme) (ölümünden sonra, 1995)
Hikâyeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sürgün ve Krallık (L'exil et le royaume) (1957)
Oyunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Asturya'da İsyan (1935 yılında yazıldı)[10]
- Caligula (1938'de yazıldı, 1945'te oynandı[11][12]]
- Yanlışlık (1943'te yazıldı)[13]
- Sıkıyönetim (1948"de yazıldı (İlk kez, 27 Ekim 1948'de, "Madeleine Renaud-Jean-Louis BarraultTopluluğu" tarafından, Simonne Volterra'nın yönettiği Marigny Tiyatrosu'nda oynanmıştır.)[14]
- Adiller (1949 yılında yazıldı)[15]
Denemeler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sisifos Söyleni (Le Mythe de Sisyphe) (1942)
- Denemeler
- Tersi ve Yüzü (L'envers et l'endroit) (1937)
- Başkaldıran İnsan (L'Homme révolté) (1951)
- Düğün ve Bir Alman Dosta Mektuplar (Lettre a un ami allemand) (1945)
- Ölüm Cezası Üstüne Düşünceler (Reflexions sur la guillotine)
- Yazışmalar (1944–1959) Albert Camus ve María Casares'in kızı Catherine Camus'un önsözüyle yazışmaları (2017)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Frank N., Magill (2013). The 20th Century A-GI: Dictionary of World Biography, 7. cilt. Routledge. s. 554. ISBN 1136593349.
- ^ "Albert Camus'yü KGB mi öldürdü?". BBC News Türkçe. 7 Ağustos 2011. 4 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021.
- ^ "Albert Camus might have been killed by the KGB for criticising the Soviet Union, claims newspaper". the Guardian (İngilizce). 6 Ağustos 2011. 30 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023.
- ^ dmyfelsefe (22 Ağustos 2013). "Hayat Saçma mı? Saçmacılık ve Albert Camus". DMY Felsefe. 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021.
- ^ " From An interview with Jeanine Delpech, in Les Nouvelles Littéraires, (1945). Cited in Albert Camus: Lyrical and Critical Essays, Vintage (1970)
- ^ From An interview with Gabriel d’Aubarède, in Les Nouvelles Littéraires, (1951). Cited in Albert Camus: Lyrical and Critical Essays, Vintage (1970)
- ^ "Albert Camus: thinker, goalkeeper". The Telegraph. 10 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2016.
- ^ a b "Albert Camus and Football". camus-society.com. 21 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2016.
- ^ "Albert Camus". The Guardian. 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2016.
All I know most surely about morality and obligations, I owe to football
- ^ Asturya'da İsyan, Can Yayınları, 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 9 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2014.
- ^ Caligula, Can Yayınları, 2015.
- ^ Yanlışlık, Can Yayınları, 2015.
- ^ Sıkıyönetim, Can Yayınları, 2015.
- ^ Adiller, Can Yayınları, 2015.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Modern bakış açısıyla Camus[ölü/kırık bağlantı]
- Yabancı adlı eseri üzerine tez[ölü/kırık bağlantı]
- Yanlışlık adlı oyunu ile ilgili akadamik makale[ölü/kırık bağlantı]
- Albert Camus Hayatı ve Eserleri (Türkçe) 28 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Saçma ve İntihar denemesi üzerine 26 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Aşağıdaki bütün dış bağlantılar İngilizcedir.
- Düşüş'ü Fransızca dinleyin. (mp3) :
- Nobel Edebiyat Ödülü (1957) Bağlantı 15 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Varoluşçuluk ve Camus (İngilizce)
- Kızı Catherine ile söyleşi 15 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kızı Catherine ile söyleşi -2 - 3AM 29 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kızı Catherine ile söyleşi -3 - Spike 15 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sisifos Söyleni
- Albert Camus biyografisi 28 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Albert Camus Society UK 15 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Société des Études Camusiennes
- Fonds Albert Camus - Cité du livre d'Aix en Provence 23 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Albert Camus
- 1913 doğumlular
- 1960'ta ölenler
- 20. yüzyıl Fransız filozofları
- Cezayir doğumlu Fransız filozoflar
- Fransız agnostikler
- Fransız ateistler
- Nobel Edebiyat Ödülü sahipleri
- Varoluşçular
- Ateist filozoflar
- Ateist yazarlar
- Trafik kazasında ölen yazarlar
- Anarko-sendikalistler
- 20. yüzyıl Fransız oyun yazarları
- 20. yüzyıl Fransız roman yazarları
- Anarşist komünistler
- Anarko-pasifistler
- Antifaşistler
- Kıta filozofları
- Fransız Komünist Partisi mensubu siyasetçiler
- Fransız Nobel Ödülü sahipleri
- Fransız anarşistler
- Fransız deneme yazarları
- Cezayir'deki Fransız gurbetçiler
- Fransız hümanistler
- 20. yüzyıl Fransız gazetecileri
- İspanyol asıllı Fransızlar
- Légion d'honneur'ı reddedenler
- Modernist yazarlar
- Fransa'da trafik kazasında ölenler
- Fransız Direnişi üyeleri
- İdam karşıtı aktivistler
- Fransız pasifistler
- Cezayir Üniversitesinde öğrenim görenler
- Trafik kazasında ölenler
- Fransız sosyalistler