Simit
| Simit | |
|---|---|
.jpg) | |
| Alternatif isim | Đevrek (Bosna-Hersek, Sırbistan), koulouri (Yunanistan), covrig (Romanya), gevrek (Bulgaristan, Türkiye), Turkish bagel (ABD) |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| Yaratıcısı | Bizans İmparatorluğu, Selçuklu Devleti, Anadolu Selçuklu Devleti, Osmanlı İmparatorluğu |
| Türü | Ekmek |
| Tipi | Susamlı ekmek |
| Ana malzemeler | Hamur (un, su, maya, tuz), susam |
Simit veya İzmir'de kullanılan ismiyle gevrek,[1] susamla kaplı yuvarlak biçimli ekmeklere verilen genel addır. Türkiye dahil olmak üzere Orta Doğu ve Balkanlar'da yaygın olarak tüketilmektedir.[2]
Etimoloji ve isimlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]
Arapça samīd سميد "ince bulgur veya irmik" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Aramice/Süryanice samīdā סמידא "un" sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Akatça aynı anlama gelen samīdu sözcüğünden alıntıdır. Akatça sözcük Akatça samādu "öğütmek" fiilinden türetilmiştir.[3]
İstanbul'a gelen ya da İstanbul'dan doğuya giden kervanların konaklama alanı olarak bilinen İzmit'te yolculara pratik bir yiyecek olarak hazırlanan simit, bu özelliği ile de ilk fast food örneklerinden sayılabilir. Kervanlarda yolculuk yapanların atıştırmalık olarak yanlarına aldıkları simitleri, yol boyunca karşılaştıkları kişilere "Simiti'den" aldıklarını söyledikleri için, bu halka şeklindeki yiyeceğin adı simit olarak kaldı.
Genelde yalnız tüketilen simit, kahvaltı için tercih edildiğinde peynir, çay veya reçelle birlikte de yenebilir. Günümüzde simit, modern fırınlarda ve simitevlerinde hazırlanıp satılabildiği gibi cadde ve sokaklarda satıcılık yapan seyyar satıcılar tarafından bir el arabası içinde de satılır.
Simite Yunanistan'da kuluri (Yunanca: κουλούρι) adı verilir. Bulgaristan'da 'gevrek', Sırbistan'da 'çevrek' ve Romanya'da da 'covrigi' denir.
Kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Selçuklu mutfağında kulice (kiliçe çöreği) (simit) ara yemek olarak tüketilirdi.[4] Ahmed Eflâkî'nin Menâkıbü’l Ârifîn adlı eserinden Selçuklu Anadolusu'nda simidin (kulîce/کلیچه,simîd/سميد) tüketildiği anlaşılmaktadır.[5]
Osmanlı İmparatorluğu dönemi simitten bahseden en eski arşivsel kaynaklarda simidin İstanbul'da 1525'ten beri tüketildiği yazmaktadır.[6] Üsküdar'daki Şer'iyye Sicili'ne göre[7] 1593'te simidin ağırlığı ve fiyatı tarihte ilk kez standartlaştırılmıştır. 17. yüzyıl gezgini Evliya Çelebi, 1630'lu yıllarda İstanbul'da simit satan 70 işletmenin olduğunu yazmıştır.[8] Jean Brindesi'nin İstanbul'daki günlük yaşamı resmettiği, 19. yüzyılın başlarına tarihlenen yağlı boya tablolarında simitçiler görülmektedir.[9] Warwick Goble de 1906'da İstanbul'daki simitçileri resmetmiştir.[10] Zamanla simit ve çeşitleri Osmanlı İmparatorluğu'nun genelinde popüler bir yiyecek olmuştur.
Hazırlanışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Maya, bir su bardağı ılık suda eritilir. Kabarması için 2-3 saat kadar bekletilir. 1 su bardağı ılık su ile 2 kaşık pekmez karıştırılır. Un, hamur yoğurma kabına alınır. Ortası havuz gibi açıp eritilmiş maya ve tuz ilave edilir. Pekmezli su azar azar eklenerek kulak memesi yumuşaklığında bir hamur yoğurulur. Hamurdan parçalar koparılıp elde yuvarlanarak simit şekli verilir. Derin bir kapta kalan 1 bardak su 1 kaşık pekmezle karıştırılır. Susam, geniş bir tabağa yayılır. Hazırlanan hamurlar pekmezli suya batırılıp çıkarılır (bazı yörelerde bu su kaynatılır, kaynar suya atılan hamur dibe çöker, yüzeye çıktığında alınır), pekmezinin fazlası akıtılır ve fazla kurumadan susama bulanır. Fırın tepsisi hafifçe yağlanıp, simitler aralıklı olarak tepsiye dizilir. Önceden ısıtılmış 200 dereceye ayarlı fırında yaklaşık 30 dakika pişirilir. Sıcak olarak servis yapılır.[11][12]
Çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ankara Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ankara Simidi, Türkiye'nin diğer yörelerinde üretilen simitlere göre daha ince, daha küçük, yoğun pekmezli, koyu renkli bir simittir. Ankara Simidinin koyu rengi yanık olmasından değil, pekmezleme işleminin büyük bir ustalıkla yapılarak hamur üzerine yapışması sağlanan pekmezin yarattığı esmerlikten kaynaklanır.[13]
Ankara Simidi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[14]
Bursa Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bursa'da yapılan simit çeşididir. Bursa simidini diğer bölge ve illerde yapılan simitlerden ayıran özellik hamurun halka hâline getirilmesinin ardından bir süre kaynar pekmez içinde bekletilmesidir.[15]
İstanbul Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]İstanbul'da yapılan simit çeşididir.[16]
İzmir Gevreği
[değiştir | kaynağı değiştir]
İzmir Gevreği İzmir'de yapılan bir çeşit simittir. İzmir Gevreği Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmesi ve coğrafi işaret alması için İzmir Pide ve Gevrekçiler Odası tarafından başvuruda bulunulmuştur.[17] İzmir gevreği 21.01.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[18]
İzmit Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]İzmit Simidi burgulu, halka biçiminde, üzeri susamla kaplı, rengi sarıdan kahveye dönük, dışı çıtır çıtır, içi yumuşak ve tüketildiğinde kuru gelmeyen bir simittir. Un, su, yaş maya ve tuz karıştırılıp 30-35 dakika yoğrulur. Yoğurma işleminin uzun tutulması simidin lezzeti açısından önemlidir. İstenen miktar (120 gr), ikiye bölünüp 30 cm kadar burgu şekli verilerek uzatılıp birleştirilerek halka şekli verilir. Bu halkalar, önce %30-40'ı kadar sulandırılmış üzüm pekmezine ardından da susamın içine batırılıp çıkarılır. Daha sonra palet arabalarında yaklaşık olarak 20 dakika bekletilir. Bu bekleme işlemi uzarsa kabaran simidin içi boş olur. Dinlenme süresi bu süreden az olursa da simit incelir. Dinlenen simitler yaklaşık 275 °C derecede taş fırında 7-8 dakika pişirilir. Kısa sürede pişirilmesi istenen renge ve lezzete ulaşılmasını sağlar. İzmit Simidi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[19][20]
Kastamonu Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kastamonu Simidi; buğday unu, su, tuz ve yaş ekmek mayasının karışımdan yapılan hamurun, 20-25 dakika dinlendirilmesi, fitil hâline getirilmesi, bağlama yapılması, içerisinde kaynar durumda elma pekmezli veya üzüm pekmezli su bulunan kazanda muamele edilmesi ve fırında pişirilmesi ile elde edilen yöresel bir üründür. Kastamonu Simidi, susam içermemesi nedeniyle “kazan simidi”, “sade simit”, “susamsız simit” ve “kel simit” olarak da bilinmektedir. Ürünün ayırt edici özellikleri simit hamurunun dayanma gücü yani sertliği, fitil hâlindeki hamurun bağlanma yöntemi, ürünün susamsız olması, yüzeyinin parlak, kalın ve gevrek bir kabuğa sahip olmasıdır. Kastamonu Simidi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[21][22]
Manisa Taban Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şeklinin yassı olmasından dolayı taban simidi adını almıştır. Manisa Taban Simidi un, su, nohut mayası, pekmez ve susamdan oluşan bir simittir. İçeriğinde bulunan nohut mayası nedeniyle tadı tatlımsıdır. Simidin içi beyaz renktedir. Nohut mayası yapımı sırasında kullanılanın dışında ürüne tuz eklenmemektedir. Pekmez susamın simidin yüzeyine yapışması ve kabuğuna renk vermesi amacı ile kullanılır. Sultaniye üzümünden elde edilen pekmez kullanılır.[23]
Manisa Taban Simidi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[14]
Manisa Tahinli Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]Manisa'da yapılan bir simit çeşididir.[24]
Nevşehir Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]Nevşehir Simidi yöre adı ile özdeşleşmiş fırıncılık mamulüdür. Üretim metodu ve dış görünüşü ile farklılaşarak yöreyle ünlenmiştir. Nevşehir Simidi Türkiye'nin diğer illerinde üretilen simit şeklinden farklı olarak dikdörtgene yakın yuvarlak kenarlı olarak üretilir. Ayrıca hamurun mayalandırılmasında Nevşehir ilinin ustalarının hazırladığı doğal günlük nohut mayası kullanılır. Şeker ve tuz eklenmez. Nevşehir Simidi yedi ila on güne kadar bayatlamadan tazeliğini koruyabilir. Nevşehir Simidi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[25][26]
Rize Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]Rize simidi, bublik(booblik veya bublyk)(Rusça:бублик), (Ukraynaca:Búblyk) veya kel simit (Lazca: Kerkeli), susamsız bir simit türüdür. Rize Simidi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[14]
Safranbolu Osmanlı Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]Karabük'ün Safranbolu ilçesinde, 1593 tarihli Üsküdar Şer'iyye Sicili'nde "simid-i halka" adı verildiği bilinen Osmanlı simidi, yaklaşık 4 asırdır değişmeyen lezzetiyle üretilmeye devam ediliyor.[27]
Samsun Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]Samsun Simidi, diğer simitlerden lezzet olarak çok büyük farklılıklar göstermektedir. Samsun Simidi'nin, mayası az konulur ve mayalanma süresi kısadır. Hamuru yarı sert olup pekmezle karıştırılır. Üzerine 100 kg undan üretilen simide 20 kg susam kullanılmaktadır.[28]
Samsun Simidi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[14] 20.03.2017 tarihinde 176 sayılı kararla mahreç türünde tescillenmiştir.
Tirilye Kulurisi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Tirilye Kulurisi, kökeni çok eskiye dayanan bir simit çeşididir. Bursa ili Mudanya ilçesi Tirilye mahallesinde yapılır. Orijinali taş fırınlarda pişirilir. Diğer simitlerden farklı olarak pekmez kullanılmaz. Şekli diğer simitlere göre daha büyük ve tam çember şekilli değildir.Rengi açık sarı (altın rengi) renklidir. Üzeri susam kaplıdır.[29]
Eskişehir Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]Eskişehir Simidi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 04.04.2022 tarihinde tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[30]
Elazığ Meyveli Simit
[değiştir | kaynağı değiştir]Elazığ'da yapılan bir simit çeşididir. Ahududu, portakal, vişne, fıstık, kivili çeşitleri yapılmaktadır.[31]
Muğla Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]Muğla Simidi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 29.02.2024 tarihinde tescillenmiş ve Muğla için coğrafi işaret almıştır.[32]
Osmanlı mutfağındaki simit çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Şekerli Galata Halkası (Sükkerî Galata Halkası)
[değiştir | kaynağı değiştir]Beyaz Arnavut Simidi
[değiştir | kaynağı değiştir]Beyaz Arnavut simidi Evliya Çelebi seyahatnamesinde geçen bir simit çeşididir. Yanya'nın bir kazası olan Delvinye (Delvine), Ergiri, Belgrat gezilerinde Arnavut simidinden bahseder.[33]
Bahârlı Simit
[değiştir | kaynağı değiştir]Bahârlı simit Evliya Çelebi seyahatnamesinde geçen bir simit çeşididir. Galata'da yapılan bir simit çeşidiydi.[34]
Arab Gevreği
[değiştir | kaynağı değiştir]Arab gevreği Evliya Çelebi seyahatnamesinde geçen bir simit çeşididir. Manisa'da yapılan bir simit çeşidiydi.[34]
Gurâbiyye Gevreği
[değiştir | kaynağı değiştir]Gurâbiyye gevreği Evliya Çelebi seyahatnamesinde geçen bir simit çeşididir. Kasımpaşa'da yapılan bir simit çeşidiydi.[34]
Nohutlu Simit
[değiştir | kaynağı değiştir]Nohutlu simit Evliya Çelebi seyahatnamesinde geçen bir simit çeşididir. Arnavutluk'da Elbasan şehrinde yapılan bir simit çeşidiydi.[34]
Tüketim şekilleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Simit tostu
[değiştir | kaynağı değiştir]Simidin içine farklı malzemeler konularak yapılan tost çeşididir.[35]
Simit dolması
[değiştir | kaynağı değiştir]Çeşme'de[36] ve Karamürsel'de[37] simit ile yapılan bir yiyecektir. Karamürsel Simit dolması, 10.07.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[38]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Arman Kırım (5 Haziran 2005). "Simit olmadan asla!". hurriyet.com.tr. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2012.
Zaten bizim İzmir'de simite ‘gevrek' denmesinin sebebi de muhtemelen bu.
.(Türkçe) - ^ "Simit hangi kültüre ait: Türklere mi yoksa Yunanlılara mı? 'Yemekler ortak değerdir'". www.hurriyet.com.tr. 25 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Simit Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı". 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2015.
- ^ "Selçuklu ve Osmanlı mutfağının gastronomi açısından değerlendirilmesi". Journal of Tourism Theory and Research Online. 10 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi10 Haziran 2022.
- ^ "SELÇUKLU ANADOLUSU'NDA EKMEK". Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi • Cilt 1, Sayı 1, Bahar 2014, ISSN, ss. 43 - 72 DOI: 10.16985/MTAD.201417924.
- ^ Sahillioğlu, Halil. "Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1525 Yılı Sonunda İstanbul’da Fiyatlar" Belgelerle Türk Tarihi 2 (The Narh Institution in the Ottoman Empire and the Prices in Istanbul in Late 1525. Documents in Turkish History 2) (Kasım 1967): 56
- ^ Ünsal, Artun. Susamlı Halkanın Tılsımı.[The Secret of the Ring with Sesames] İstanbul: YKY, 2010: 45
- ^ Evliya Çelebi Seyahatnâmesi Kitap I. [The Seyahatname Book I] (Prof. Dr. Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı). İstanbul: YKY, 2006: 231
- ^ Jean Brindesi, Illustrations de Elbicei atika. Musée des anciens costumes turcs d'Istanbul, Paris: Lemercier, [1855]
- ^ Constantinople, painted by Warwick Goble, described by Alexander Van Millingen (London: Black, 1906). gutenberg.org. 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020.
- ^ "Gevrek Simit, yemek tarifleri, yemekler, yemek tarifi". 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2007.
- ^ "Evde simit yapımı". 17 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2011.
- ^ "Coğrafi İşaret Platformu" (PDF). 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021.
- ^ a b c d "Wayback Machine". 25 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021.
- ^ "Günden güne zamlanan Bursa simidini özel kılan ne? (ÖZEL HABER)". 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
- ^ "Refika Birgül'den İstanbul Simiti Tarifi". 17 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
- ^ "'İzmir Gevreği' için coğrafi işaret tescili başvurusu yapıldı". 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
- ^ "Coğrafi İşaret Platformu". Coğrafi İşaret Platformu. 25 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2021.
- ^ "Coğrafi İşaret Platformu". 3 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021.
- ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/f5ce6d62-0990-4469-abdc-b32958cd3d94.pdf[ölü/kırık bağlantı]
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38468[ölü/kırık bağlantı]
- ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/796d2595-fbaf-460a-a3f8-4ebcad6d3a15.pdf[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Coğrafi İşaret Platformu" (PDF). 6 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021.
- ^ "Tahinli simit tescil aldı". 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/2285[ölü/kırık bağlantı]
- ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/278ba16f-03b0-4e1e-ba30-7ae0de63c184.pdf[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "OSMANLI SİMİDİ 4 ASIRDIR SAFRANBOLU". 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
- ^ "Kültür Portalı". 15 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021.
- ^ "Tirilye / gezilecek yerler / ne yenir / tarihi". 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
- ^ "Eskişehir Simidi". Türk Patent ve Marka Kurumu.
- ^ iha.com.tr. "Elazığlı ustanın yaptığı frambuazlı simit büyük ilgi gördü, patent başvurusunda bulundu". İhlas Haber Ajansı. 5 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
- ^ "Muğla Simidi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 31 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi31 Mart 2024.
- ^ "Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nde Simit ve Simitçiler" (PDF). Millî Folklor, 2011, Yıl 23, Sayı 92.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b c d "Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nde Simit ve Simitçiler" (PDF). Millî Folklor, 2011, Yıl 23, Sayı 92.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Simit Tost tarifi". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
- ^ https://serenonel.com/cesmenin-meshur-simit-dolmasi/[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Karamürsel'in 'Simit Dolması'". 18 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
- ^ "Karamürsel Simit Dolması". Türk Patent ve Marka Kurumu. 22 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi22 Temmuz 2023.
