Etenna
Grekçe: Ἔτεννα | |||||||||||
  Etenna Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||||
| Konum | Sırtköy, Manavgat, Antalya, Türkiye | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Pamfilya | ||||||||||
| Koordinatlar | 37°00′04″N 31°26′57″E / 37.0012°K 31.4491°D | ||||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||||
| Yükseklik | 900 m | ||||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||||
Etenna
 | |||||||||||
Etenna (Grekçe: Ἔτεννα), geç Roma dönemi eyaleti Pamfilya Prima'da yer alan bir antik şehirdir.
Önceden, Polybius'un da belirttiği gibi Pisidya'ya ait olarak kabul edilirdi. Polybius, MÖ 218'de Etenna halkının "Side'nin yukarısındaki Pisidya yaylalarında yaşayanlar" olarak, Seleukos'u zorla elde etmek isteyen Ahaios'a yardım etmek üzere 8.000 hoplit (ağır zırhlı piyade) sağladığını yazmıştır.[1][2]
Etenna, Manavgat'ta bulunan bir antik şehir. Manavgat'tan 31 km. uzakta denizden 900 m. yüksekte kurulu Etenna antik kentinde, çam ormanları içerisinde bulunan Antik kalıntıların içinde ilk dikkati çeken, kenti çevreleyen şehir surlarıdır. Pamfilya özelliğinden ziyade, kalıntılar diğer kıyı Antik kentlerine göre bir Pisidya kenti özelliği taşımaktadır. Bu akropol kent yöre halkınca "Dedekalesi" olarak isimlendirilmiştir.
Kentin güneyinde ise Heron (yüceltilmiş bir ölü için yapılan anıt mezar) vardır. Bunlardan başka bazilika, agora, kilise, hamam ve sarnıçlar önemli tarihi kanıtlardır.
Kentin tarihi hakkında pek fazla bilgi olmamasına rağmen çevredeki diğer Akropol kentler ile aynı tarih ve kaderi paylaştığı sanılmaktadır.
Kentte, agora alanından doğuya doğru gidildiğinde ise şehir surlarının dibinde Bizans döneminde inşa edildiği anlaşılan ve aynı zamanda mahkeme salonu olarak kullanılmış olan dörtgen planlı bir bazilika bulunur.
Antalya ili, Manavgat ilçesi, Sırtköy'de Etenna tarihi kenti ve kaya mezarları bulunmaktadır. Aulock adlı araştırmacı, Etenna'nın Selge'den sonra sikke basan Pisidya kenti olduğunu söyler. Ruge, Etenna'yı Pamfilya kenti olarak gösterir. Tarihi kent yakın zamana kadar başka isimlerle ifade ediliyordu. 1984'te yayımlanan ve yeni bulunan bir yazıt ışığında tarihi kentin adı ETENNA olarak kesinlik kazanmıştır. Tarihi Liman Kenti Side'yi İç Anadolu'ya bağlayan, Pamfilya Bölgesi ve Çevresi Eski Yol Sistemlerinden biri olan Side-Kesik Beli Yol Sistemi de Sırtköy'den geçer. Side-Kesik Beli Yol Sistem; Side' den başlar, Naras Köprüsü'nü aşarak, B.Şıhlar Köyü'nün hemen üstündeki antik Seleuceia kentine ulaşır, buradan SırtKöy' de bulunan Etenna'dan geçerek, At İzi mevkii, Çaltılı, Kesik Beli, Kız Taşı, Bahadın Oluğu, Eynif Ovası, Başlar, Ormana, İbradı ve Gembos Ovasını takibederek Beyşehir'e ulaşır.[3]
Etenna, bölgede basılan çok sayıdaki sikke ve İç Anadolu'nun başka yerlerinde nadir görülen Klasik Yunan dönemine ait çanak çömlek parçalarının varlığına dayanarak, günümüz Sırtköy'ünün 250-500 metre kuzeyindeki dik bir yamaçta bulunan, pek de dikkat çekmeyen harabelerle özdeşleştirilmiştir.
Bu kalıntılar henüz sistematik olarak kazılmamış olsa da, kent surları, kapalı bir sarnıç, hamamlar, iki bazilika, bir kilise ve kaya mezarlarının izlerini içermektedir.[4][5]
Etenna'nın Melas Nehri'nin daha doğusunda, modern Saraçlı köyü yakınlarındaki Gölcük ile özdeşleştirilmesi ise daha az olası görülmektedir.[4][5]
Etenna Piskoposluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]Etenna'nın Hristiyan piskoposluğu, kilise hiyerarşisinde Pamfilya Secunda eyaletinin başkenti olan metropolitlik merkezi Side'nin bir suffragan piskoposluğuydu (yardımcı piskoposluk). Bilinen piskoposları şunlardır:
- Troilus: 381 yılındaki Birinci Konstantinopolis Konsili'ne katıldı.
- Eutropius: 431 yılındaki Efes Konsili'nde bulundu.
- Eudoxius: 451 yılındaki Kalkedon Konsili'nde yer aldı.[6]
- Ioannes: 787 yılındaki İkinci İznik Konsili'ne katıldı.
- Petrus: 879 yılındaki I. Fotios'un Konstantinopolis Konsili'nde bulundu.[2][7][8]
Artık yerleşik bir piskoposluk merkezi olmayan Etenna, Katolik Kilisesi tarafından unvan piskoposluğu olarak listelenmektedir,[9] ancak Etenna çevresindeki bölge hiçbir zaman Katolik inancına mensup olmamıştır. Etenna'nın unvanlı piskoposları arasında şunlar yer almıştır:
- Francis Xavier Ford (18 Haziran 1935 – 11 Nisan 1946, daha sonra Kaying piskoposu, inancı uğruna şehit edildi).
- James Byrne (10 Mayıs 1947 – 16 Haziran 1956, daha sonra Boise piskoposu).
- Thomas Holland (31 Ekim 1960 – 28 Ağustos 1964, daha sonra Salford piskoposu).[10]
- Henri-Louis-Marie Mazerat (1 Eylül 1958 atandı - 30 Haziran 1960).
Roma eyaleti Pamfilya Prima'ya ait olduğu belirtilen Cotenna kasabası ve piskoposluğu, bazıları tarafından Etenna ile aynı kabul edilmektedir, ancak ''Notitiae Episcopatuum'''da Etenna'nın yanında ayrı olarak ve farklı bir şekilde görünmektedir.[8][11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Polibios 5, 73, 3 (English translation 18 Ağustos 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ a b Michel Lequien, Oriens christianus in quatuor Patriarchatus digestus, Paris 1740, Vol. I, coll. 1003-1004
- ^ Ercenk, Giray (1992). "Pamphylia Bölgesi ve Çevresi Eski Yol Sistemi". Belleten. 56 (216): 361-370. doi:10.37879/belleten.1992.361. ISSN 0041-4255. 24 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Haziran 2025.
- ^ a b G.E. Bean, "Etenna (Sirt) Turkey" in The Princeton Encyclopedia of Classical Sites 18 Ağustos 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Princeton University Press 1976)
- ^ a b "Etenna". Encyclopaedia of the Hellenic World. 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2015.
- ^ Richard Price, Michael Gaddis, The Acts of the Council of Chalcedon(Liverpool University Press) p230.
- ^ Pius Bonifacius Gams, Series episcoporum Ecclesiae Catholicae 30 Mayıs 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Leipzig 1931, p. 450
- ^ a b "Ἔτεννα (Etenna)". Ἱερὰ Μητρόπολις Πισιδίας. 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2015.
- ^ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana 2013 978-88-209-9070-1), p. 891
- ^ "Catholic Hierarchy". 24 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2025.
- ^ William M. Ramsay, The Historical Geography of Asia Minor (Adegi Graphics LLC, 2013, 9780543013651, replica of the 1890 edition)
Daha fazla okuma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gernot Lang: Classical ancient sites in Anatolia. Books on Demand, 2003 3833000686, pp 364–368 (Excerpts from Google Books).
- Johannes Nollé: Zur Geschichte der Stadt Etenna in Pisidien. In: Elmar Schwertheim (Ed.): Forschungen in Pisidien. Habelt, Bonn 1992, pp. 61–141.
- Peter Weiß: Etenna. In: Der Neue Pauly (DNP). Vol. 4, Metzler, Stuttgart 1998, 3-476-01474-6.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Greek coins of Etenna (İngilizce)
