İdebissos
Grekçe: Ἐδεβησσός / Ἐδεβησός | |||||||||||||||
 Idebessos'un ünlü "kalkan ve mızrak"lı lahitleri | |||||||||||||||
  İdebissos Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||||||||
| Konum | Karacaören, Kumluca, Antalya, Türkiye | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Likya | ||||||||||||||
| Koordinatlar | 36°33′17″K 30°12′08″D / 36.55472°K 30.20222°D | ||||||||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||||||||
| Uzunluk | 360 m (1.180 ft) | ||||||||||||||
| Genişlik | 160 m (520 ft) | ||||||||||||||
| Yüzölçümü | 5,76 ha (14,2 akre) | ||||||||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||||||||
Idebessos 
 | |||||||||||||||
İdebissos veya İdebessos, İdebessiois ayrıca Edebessus ya da Edebessos (Grekçe: Ἐδεβησσός)[1] veya (Grekçe: Ἐδεβησός)[2] olarak da bilinen, antik Likya bölgesinde bir şehirdir. Bey Dağları'nın eteklerinde, Alakır Çayı vadisinin batısında yer alır. Günümüzde kalıntıları, Türkiye'nin Antalya İli, Kumluca ilçesine bağlı Karacaören köyü yakınlarında küçük Kozağacı mevkiinin hemen batısında bulunmaktadır. Kumluca'nın 21 kilometre kuzey-kuzeybatısında yer alan sit alanı, ormanla kaplı ve ulaşımı zordur.[3]
Kumluca'dan Alakır barajı kenarından Karacaören Köyü İncirağacı Mahallesine varılır. Buradan 5 km. sonra Karacaören köyü Kozağacı mevkiine ulaşılır.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehir, 1050 m rakımda yer almaktadır. Arazinin yapısı nedeniyle, şehir kuzey-güney yönünde inşa edilmiş ve yaklaşık 360'a 160 metrelik bir alanı kaplamaktadır. Daha büyük kamu binaları ve nekropol (mezarlık), batıdaki daha düz alanlara inşa edilirken, konutlar çoğunlukla doğudaki eğimli arazi üzerine kurulmuştur. Doğudaki yamaç, farklı kotlardaki teras duvarlarıyla genişletilmiş olup, özellikle evlerin bulunduğu dar koridorlar sağlamıştır.[4]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Klasik döneme ait, tartışmalı bir şekilde şehre atfedilen bir sikke dışında, şehrin Hellenistik dönemden önce var olduğuna dair hiçbir kanıt bulunmamaktadır. İdebissos, MÖ 168'deki kuruluşundan itibaren Likya Birliği'nin bir üyesiydi. Yazıtlarda şehrin bir "polis" (şehir devleti) olduğu ve Akalissos ile Kormos ile bir "sympoliteia" (ortak vatandaşlık/birlik) üyesi olduğu belirtilir. Bu sympoliteia, Roma döneminde Likya Birliği'nde Akalissos tarafından yönetiliyordu ve tek bir oyla temsil ediliyordu.[4]
Likyalı Kapito tarafından, İsaurya'nın 8 ciltlik bir tarihi olan Isaurica adlı eserinde Edebessus (Ἐδεβησσός) adlı bir Likya kasabasından bahsedilmektedir.[5][6] Synecdemus, Wesseling'in 1735 baskısında "Edebessus" (Ἐδεβησσός) olarak düzeltilen Elebesus'u (Ἐλεβεσός) listelemekteyken, Parthey'in 1866 baskısı bunun Notitiae Episcopatuum'da (Piskoposluk Listeleri) bahsedilen Λεβισσός veya Λιβυσσός (Lebissus veya Libyssus) ile aynı olabileceğini öne sürmektedir.[7] 2005'teki arkeolojik araştırmalara ilişkin bir rapor da İdebissos'un Lebissos veya Lemissos piskoposluk kasabasıyla aynı olduğunu varsaymıştır.[4] Ancak, Katolik Kilisesi tarafından tanınan titüler piskoposluklar (önceden yerleşik olanlar) listesi hem İdebissos'u (modern Kozağacı ile özdeşleştirilen) hem de Lebessus'u (modern Kayaköy ile özdeşleştirilen) içermekte ve her ikisini de Roma'nın Likya eyaletinin başkenti olan Myra metropol piskoposluğunun yardımcı piskoposluğu olarak tanımlamaktadır.[8]
Şehir Bizans döneminde hala iskan ediliyordu ve şehrin ne zaman terk edildiği bilinmemektedir.[4]
Arkeolojik araştırmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]T. A. B. Spratt, 1842'de şehrin kalıntılarını İdebissos'un kalıntıları olarak tanımladı. İki gün içinde sit alanını inceledi ve bazı yazıtları kopyaladı.[9] Zamanla çok sayıda başka bilim insanı daha küçük araştırmalar için arkeolojik alanı ziyaret etti, ancak kalıntıların ayrıntılı bir araştırması 2000'li yıllara kadar tamamlanamadı.[4]
Yerleşim Planı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ana bir cadde şehre akropolün batısından giriyor ve ardından kuzeye doğru uzanıyordu. Bu yol boyunca güneyden kuzeye doğru bir Yunan tiyatrosu, bir hamam-Gimnasion kompleksi ve bir kilise bulunmaktadır. Yerleşimin kamusal merkezi, tiyatro ile hamamlar arasındaki alandır. Bu binalar arasındaki geniş düz bir alan agora (kent meydanı) olarak hizmet vermiş olmalıdır.[4]
Nekropol (mezarlık), ana cadde boyunca kesintisiz bir şekilde uzanmakta ve şehrin merkezinde oldukça yoğunlaşmaktadır ki bu oldukça sıra dışı bir durumdur. Normalde nekropoller, şehre giden ana yollar boyunca yer alır ve yerleşimin dışında sona erer. Hamamlar, tiyatro, kuzeydeki kilise ve nekropol oldukça iyi korunmuş durumdadır, ancak evlerin çoğu, düzenlerini belirlemenin mümkün olmadığı bir seviyede hasar görmüştür.[4]
Akropol
[değiştir | kaynağı değiştir]Akropol, yerleşimin güneydoğusunda 120'ye 150 metrelik bir alanı kaplar ve şehir merkezinden yaklaşık 10 metre yükselir. Akropolün kuzey ve batı tarafları, üç kuleyle güçlendirilmiş surlarla korunuyordu. Akropolün doğu ve güney tarafları ise dik kaya yüzeyleriyle doğal olarak korunmuş ve bir teras duvarına sahipti. Akropol üzerine Roma döneminden kalma bir heroon (kahraman anıt mezarı) ve MS 5. veya 6. yüzyıla ait bir Bizans kilisesi inşa edilmiştir.[4]
Bizans döneminde akropol, daha güçlü surlarla bir kastruma (küçük kale) dönüştürülmüştür. Kiliseyi çevreler ve kısmen Roma dönemine ait yapıların yeniden kullanılmış inşaat malzemeleriyle yapılmıştır. Bölgenin Arap-Bizans savaşları sonucunda artan Arap akınlarına maruz kaldığı MS 7. veya 8. yüzyıllarda inşa edilmiş olmalıdır.[4]
Diğer Yapılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunan tiyatrosu Hellenistik döneme aittir. Akropol tepesinin kuzeybatı yamacına inşa edilmiş olup, maksimum 364 kişilik bir kapasiteye sahip olduğu tahmin edilmektedir. Hamam-Gimnasion kompleksi büyük olasılıkla en geç MS 2. yüzyılda inşa edilmiştir ve yedi ayrı birim ile bir palaestra (güreş alanı/spor alanı) içerir. Hamamlar, şehrin kuzeyindeki bir dereden küçük bir kanalla su ile besleniyordu. Kuzeydeki kilise, yerleşimin en büyük kilisesidir, yaklaşık 15 x 28 metre ölçülerindedir ve muhtemelen MS 5. veya 6. yüzyılda inşa edilmiştir. Şehrin güneyinde küçük bir üç apsisli (triconch) kilise bulunmaktadır, ancak tamamen harap durumdadır. Muhtemelen diğer iki kiliseden daha sonra inşa edilmiştir. Nekropol (mezarlık) 51 lahit ve dört adet eksedra tipi mezar barındırmaktadır.[4]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mimarlık Müzesi - Anadolu Antik Tiyatroları 21 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kenthaber Idebessos Sayfası
- Idebessos'ta Bulunmuş Olan Bronz Adak Heykelcikleri[ölü/kırık bağlantı]
- Gelarabul.com Idebessos Sayfası
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ William Smith, Dictionary of Greek and Roman Geography (1854), s.v. Edebessus
- ^ Westermann, A (1839). Stephani Byzantii Ἐθνικῶν quae supersunt. Leipzig: Teubner. s. 115. Erişim tarihi: 22 Ocak 2015.
- ^ "Idebessos Lycia, Turkey" in The Princeton Encyclopedia of Classical Sites
- ^ a b c d e f g h i j Kızgut, İsa; Süleyman, Bulut; Çevik, Nevzat (2009). "An East Lycian City: Idebessos". Adalya. 12: 145-172. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi22 Ocak 2015.
- ^ John Lemprière, A Classical Dictionary (1839)
- ^ George Crabb, Universal Historical Dictionary, vol. 1 (1833)
- ^ Parthey, Gustav (1866). Hieroclis Synecdemus et Notitiae Graecae Epistopatuum. Berlin. s. 30.
- ^ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana 2013 978-88-209-9070-1), pp. 908 and 915
- ^ Spratt, T. A. B.; Forbes, Edward (1847). Travels in Lycia, Milyas and the Cibyratis. 1. Londra: John van Voorst. ss. 168-170.
 | Arkeoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| Otorite kontrolü |
|
|---|
