Kelainai
Yunanca: Κελαιναί | |||||||
  Kelainai Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||
| Diğer adı | Apameia Kibotos | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konum | Dinar, Afyonkarahisar, Türkiye | ||||||
| Bölge | Frigya | ||||||
| Koordinatlar | 38°04′K 30°10′D / 38.067°K 30.167°D | ||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||
Kelainai
 | |||||||
Kelainai (Yunanca: Κελαιναί) veya Celaenae (Celænæ) Batı Anadolu'da, Doğu'ya giden büyük ticaret yolu üzerinde yer alan, Frigya'nın antik bir şehri ve Büyük Frigya'nın Pers satraplığının başkentiydi.[1][2] Kent sonradan Apameia Kibotos adıyla anılmıştır.
Günümüzde Afyonkarahisar İli'nin Dinar ilçesinde, Menderes Nehri'nin kaynağı yakınlarında bulunur.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Herodot, MÖ 480 yılında Yunanistan'ı işgal etmek amacıyla sefere çıkan I. Serhas'ın güzergahını betimlediği "Herodot Tarihi" adlı eserinin VII. kitabında, bu şehirden ilk kez bahseder. Efsaneye göre dünya üzerinde bilinen ilk müzik yarışmasının yapıldığı ve yarışma sonucunda Apollon'un Marsyas'ın derisini yüzdürdüğü şehir burasıdır:[3]
"...Frigya'dan geçerken, iki nehrin doğduğu Celaenae'ye ulaştılar - Meander ve Meander kadar büyük olan Catarractes. Catarractes, Celaenae'nin ana meydanında yükselir ve Meander'e dökülür. Celaenae meydanının bir diğer özelliği de, yerel Frig efsanesine göre, satir Marsias silenus'un Apollon tarafından yüzüldükten sonra derisinin orada asılı olmasıdır..."[4]
Ksenophon, Anabasis adlı eserinin 1. Kitabında burayı, MÖ 401 yılında Ahameniş prensi ve generali Kiros'un Yunan paralı askerlerini topladığı yer olarak anlatır:
"Buradan, üç etaptan oluşan toplam yirmi fersahlık bir yürüyüşle, Frigya'nın kalabalık, büyük ve müreffeh şehri Celaenae'ye doğru ilerledi. Burada Kyros'un bir sarayı ve at sırtında avlanarak hem kendisine hem de atlarına egzersiz yaptırmak istediği zamanlarda kullandığı vahşi hayvanlarla dolu geniş bir parkı vardı. Parkın ortasından, kaynakları saray binalarının içinde olan ve Celaenae şehrinden geçen Menderes Nehri akar. Büyük kralın da Celaenae'de, akropolün eteğindeki başka bir nehir olan Marsyas'ın kaynaklarında güçlü bir yeri olan bir sarayı vardır. Bu nehir de şehirden geçerek Menderes'e dökülür ve yirmi beş ayak genişliğindedir. Burası, Apollon'un yetenek yarışmasında onu yendikten sonra Marsyas'ın derisini yüzdüğü söylenen yerdir. Yenilen adamın derisini, pınarın fışkırdığı mağaraya astı ve bu nedenle nehrin adı Marsyas'tır. Geleneğe göre, Xerxes, ünlü savaşı kaybettikten sonra Hellas'tan çekilirken, bu sarayı ve Celaenae'nin kalesini de bu yere inşa etmiştir."[5]
394 yılında II. Agisilaos, Frigya'ya doğru yürüyüşü sırasında Meander'e ulaştığında, Celaenae'ye saldırıp saldırmaması gerektiğini öğrenmek için bir kahine danıştı; olumsuz işaretler alınca vadiden aşağı Efes şehrine geri döndü. "Gerçekte, alametler sadece önceden verilmiş bir kararı doğrulamıştı: Celaenae'ye karşı yürümek son derece riskli olurdu."[6]
.jpg)
MÖ 333 kışında, İskender şehre geldi ve şehir "büyük bir Pers yerleşimine" sahipti ve muazzam parkı ve "kasabanın hemen çevresindeki büyük müstahkem mülkleri (tetrapyrgia)" ile tanınıyordu, bu da "şehirlerden ziyade köylerle dolu" bir ülkenin tarım ve hayvancılığının zenginliğini gösteriyor (Quintus Curtius III.1.11)."[7] Akropolü uzun süre dayandı ve sonunda bir anlaşma ile ona teslim oldu. Halefi Eumenes, 301'e kadar I. Antigonos'un yaptığı gibi, bir süre burayı karargah olarak kullandı.[2]
Lisimahos'tan I. Seleucus Nicator'a geçti, onun oğlu I. Antiohos Soter, coğrafi önemini görerek, onu daha açık bir alanda Apamea (kendi annesinin adına atfen)[3] olarak yeniden kurdu;[2] Yeni Zelandalı tarihçi Ronald Syme şöyle yazıyor: "Topografik bir bakış açısıyla, değişiklik, örneğin, üç ayrı köyün Sinokizmi ile oluşturulan yeni bir şehir olan Nysa'dan daha az önemli değildi."[8]
III. Antiokhos ve oğlu IV. Seleukos'un, Rodos, Pergamon ve Roma ittifakına karşı MÖ 190 yılında yaptığı Magnesia Savaşı'ndan sonra Eski Çağ dünyasının en önemli antlaşmalarından biri kabul edilen Apameia Antlaşması MÖ 188 yılında bu kentte imzalanmıştır.[3]
MÖ 88'de Pontus Kralı VI. Mithridates'in ziyareti sırasında, kent büyük bir deprem felaketi yaşadı.
_-_M%C3%BCnzkabinett,_Berlin_-_5553309.jpg)
MS 1. yüzyılda Strabon, kenti Apameia Kibotos olarak anar. Sonraki yüzyıllarda, Batı Anadolu'da bronz sikke basan 20 şehirden biri olarak öne çıkar. Roma döneminde, hem Conventus (mahkeme) merkezi hem de önemli bir askeri üs olarak hizmet verdi. Hristiyanlık döneminde Psidia bölgesine bağlı piskoposluk merkezlerinden biri olan Apameia, o dönemde Efes ile yarışabilecek görkemli bir şehirdi. Antik kentte, doğal bir tepenin batıya bakan yamacında hala kurtarma kazıları devam eden bir tiyatro, Tekke Tepesi'nin batısında bir stadyum, bir kilisenin temelleri ve çok sayıda yazıt bulunmaktadır.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Pierre Briant, tr. Peter T. Daniels, From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire (Eisenbrauns, 2006: 1-57506-120-1), p. 2.
- ^ a b c Chisholm 1911.
- ^ a b c d "Kelainai / Apameia (Dinar) Antik Kenti". Türkiye Turizm Ansiklopedisi. 13 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2025.
- ^ Herodotus, The Histories, tr. Robin Waterfield (Oxford University Press, 1998: 0-19-282425-2), p. 418.
- ^ "Anabasis, by Xenophon (book1)". web.archive.org. 16 Ağustos 2008. 18 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2025.
- ^ Briant, From Cyrus to Alexander, s. 639.
- ^ Briant, From Cyrus to Alexander, s. 705
- ^ Syme, Anatolica, s. 337.
- Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Celaenae". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.
- Smith, William (editor); Dictionary of Greek and Roman Geography, "Celaenae", London, (1854)
- G. Weber, Dinair Célènes-Apamée-Cibotos (46 pages with a plan and two maps) (Besançon: Delagrange Louys, 1892).
- Ronald Syme (ed. Anthony Richard Birley), Anatolica: Studies in Strabo (Oxford University Press, 1995: 0-19-814943-3).
