Şar

Şar
Komana
Comana Chryse
Aurea

Grekçe: τὰ Κόμανα τῆς Καππαδοκίας Latince: Comana Cataoniae
Comana, Kırık Kilise
Şar Turkey haritasındaki konumu.
Diğer adı	Comana, Comana Chryse veya Komana
Konum	Şarköy, Tufanbeyli, Adana, Türkiye
Bölge	Kapadokya
Koordinatlar	38.33°K 36.33°D / 38.33; 36.33
Tür	Yerleşim yeri
Sit ayrıntıları
Şar şehir, arkeolojik sit ülkesi Türkiye  içinde bulunduğu idari birim Adana, Tufanbeyli, Şar  konum koordinatları 38°19′48″K 36°19′48″D

Şar ya da Komana (eski adıyla Comana), önce Kapadokya'ya (Grekçe: τὰ Κόμανα τῆς Καππαδοκίας) sonra Kapadokya'nın bölümlerinden Kataonia'ya (Latince: Comana Cataoniae;) bağlı ve Pontus'taki Comana ile karışmaması için sıklıkla Comana Chryse veya Aurea ("altın") olarak anılan yerleşimdir.

Günümüzde Adana'nın en kuzeyinde Tufanbeyli ilçesine bağlı Şarköy'de bulunan bir ören yeridir. Eski dönemde Hititler tarafından kullanılan dini bir merkez olarak bilinir.

Tarihi

Kizzuvatna Krallığının başkenti olarak da adı geçen Comana, Şarköy'ün eski yerleşim adıdır. Commona olarak da anılmaktadır. Comona Çukurova Bölgesinde Hititler döneminde dini bir krallık olan Kizzuwatna'nın en önemli şehirlerindendir.

Antik coğrafyacılara göre Komana, Kapadokya'da (ve daha sonra Kataonya'da) bulunuyordu. Şehrin yazıtlarda bulunan bir diğer sıfatı da, Suriyeli Ay tanrıçası Enyo veya yerel dilde Ma'ya adanmış ünlü bir tapınak nedeniyle Hieropolis /ˌhaɪəˈræpəlɪs/ (Grekçe: Ἱεράπολις) yani "kutsal şehir"dir. Strabon ve Jül Sezar burayı ziyaret etmiştir; Strabon, şehrin Sarus (Seyhan) nehri üzerinde derin bir vadideki konumu hakkında uzun detaylara girer. Tapınak ve onun antik çağlardaki ünü, büyük Batı Asya doğa tanrıçasının bir çeşidi olan Ma-Enyo ritüellerinin büyük bir ciddiyetle kutlandığı yer olarak bilinirdi. Hizmet, binlerce hierodouloi (tapınak kölesi) tarafından büyük bir ihtişamla görkemli bir tapınakta yürütülüyordu. Giderleri karşılamak için, kraliyet gelirinden daha fazla gelir getiren büyük araziler ayrılmıştı. Tapınağın basit bir eklentisi olan şehir, doğrudan her zaman hüküm süren Kapadokya ailesinin bir üyesi olan ve kraldan sonra rütbe alan baş rahip tarafından yönetiliyordu. Strabon zamanında bile tapınak hizmetinde çalışan kişi sayısı 6.000'in üzerindeydi ve yerel mezar taşlarında yaygın olan isimlere bakılırsa, bunlar arasında birçok Pers vardı. Romalılar döneminde tapınak Bellona'ya yeniden atandı ve Kapadokya-Yunanı kökenli Bithynialı bir asilzade olan Lycomedes baş rahip olarak atandı. İmparator Caracalla, Komana'yı bir Roma kolonisi yaptı ve tapınak-şehir, Hristiyanlığın resmi olarak tanınmasına kadar sonraki imparatorlardan onur gördü.

Komana'nın tanrıçası Ma'ya ithaf edilir, Varşova'daki Ulusal Müzesi.

Bir rivayete göre Orestes, kız kardeşiyle birlikte, bu tapınağın kutsal ritüellerini, yani Tauropolos Artemis'in ritüellerini, Taurik İskitya'dan getirmiştir. Orestes burada, çektiği acıların sonunu anmak için başından kestiği saçı bırakmıştır (Grekçe: ἡ πένθιμος κόμη) ve bu nedenle, Yunanlıların halk etimolojisine göre, yerin adı Komana olmuştur. Ve daha sonraki zamanlarda, hikayeye daha uygun hale getirmek için, varsayıldığı gibi, Grekçe: ἡ Κόμανα olarak değiştirilmiştir. (Eustath. ad Dionys. v. 694; Procop. Persic. i. 17.)

Şehir antik çağda Col. Aug. Comana ve Col. Iul. Aug. Comanenoru veya Comainoru epigrafik yazıtlarını taşıyan sikkeler basmıştır.

Bölge, eski metinlerde genellikle Shahr olarak yazılan Şarköy veya Şar'da yer almaktadır. Burası, Anti-Toros Dağları'nda, Seyhan Nehri'nin (Sarus) yukarı mecrasında bulunan, ağırlıklı olarak Ermeni nüfuslu, ancak daha sonraki Avşar Türkmenleri ve Çerkes yerleşimleriyle çevrili bir köydür. Batı Anti-Toros silsilesinin ana geçidinin doğu ucundaki konumu nedeniyle hem antik çağda hem de günümüzde önem kazanmıştır. Bu geçit, Septimius Severus tarafından imparatorluğun doğu sınırına giden ana askeri yola dönüştürülen Caesarea-Mazaca'dan (Kayseri) Melitene'ye (Malatya) giden yolun geçtiği Kuru Çay'dır. Şar'da günümüze ulaşan kalıntılar arasında nehrin sol kıyısında bir tiyatro, güzel bir Roma kapısı ve birçok yazıt bulunmaktadır; ancak büyük tapınağın kesin yeri tatmin edici bir şekilde tespit edilememiştir. Kemer'de bir köprü ve bazıları orijinal konumlarında, bazıları ise mezarlıklarda yeniden kullanılmış çok sayıda kilometre taşı dahil olmak üzere Severus'un yolunun birçok izi vardır.

1968'de kentte yapılan kazıda Kırık Kilise adı verilen kilisenin planı ve çevre yapıları ortaya çıkarılmıştır. Kilisenin iç kısmında, MS 311 tarihlenen Senatör Aurelius Cladius Hermodorus'a ait mezar bulunmuştur. Mezar dikdörtgen planlıdır. Mezarın batı bölümünde Hermodorus'a ait kitabe bulunmaktadır. Mezarın doğu duvarı kayalık zemin üzerindedir. Söz konusu mezar kilisenin alt katında yer almaktadır. Kilise mezarın üzerine yapılmıştır. Kilise dikdörtgen planlı olup, arkada apsis ve apsis yanlarında dikdörtgen mekanlar ve odalar mevcuttur. Kilisenin ön cephesi altında giriş kapısı bulunmakta ve üstte ise ortada büyük yanlarda küçük olmak üzere tonozlu üç pencere dışarı açılmaktadır. Kilise cephesi üçgen alınlıklı olup semerdam çatıya sahiptir. Kiliseye ait mimari parçalar çevreye dağılmış vaziyette bulunmaktadır. Yapı malzemesi olarak kesme taş kullanılmıştır.

Dini tarihi

Burası, Küçük Asya'da bir Roma Katolik itibari piskoposluğu olarak kalmaya devam etmektedir. Aziz Basiliscus Komana'da öldürülmüş ve oraya gömülmüştür; Aziz Chrysostom'un tarihçisi Palladius'a göre, kendisi şehrin piskoposuydu, ancak bu çok şüphelidir. Piskoposu Elpidius, 325'teki Birinci İznik Konsili'nde hazır bulunmuştur. Yarı-Ariancı Leontius, İmparator Jovian zamanında bu piskoposluğu elinde tutuyordu. Piskopos Heraclius, 451'deki Kalkedon Konsili'nde görünmüştür: Komana o zamanlar İkinci Ermenistan'ın metropolü olan Melitene'ye bağlı bir suffragandı; o zamandan beri on ikinci yüzyıla kadar çoğu Notitiae episcopatuum'da böyle geçmektedir. Başka iki piskopos daha bilinmektedir: Hormizes veya Mormisdas, yaklaşık 458 (İmparator Leo'ya mektup; ayrıca Photius, Biblioth., Cod. 51'e bakınız) ve 553'teki Beşinci Ekümenik Konsili'nde Theodorus.

Komana'nın kalıntıları, Osmanlı İmparatorluğu'nun Adana vilayetinde Guksun'un (Cocussus) on mil kuzeybatısında görülebilir (Lequien, I, 447; William Mitchell Ramsay, The Historical Geography of Asia Minor).

Eşsesli piskoposluklar

• Başka bir Comana adlı piskoposluk merkezi, Neocaesarea'ya bağlı olarak Pontus Polemoniacus'ta bulunuyordu; orada da bir Ma tapınağı vardı ve Hierocaesarea "Sezar'ın kutsal [şehri]" olarak adlandırılıyordu. MÖ 83'te Sulla tarafından ele geçirilmişti. Lequien (I, 517) altı piskoposundan bahseder; ilki, Gregorios Thaumaturgus tarafından kutsanan Komanalı İskender'dir. Bu kasaba, Osmanlının Sivas vilayetinde Neocaesarea'nın (Niksar) güneybatısında bir köy olan günümüz Gümenek köyüdür.
• Lequien (I, 1009), Side'nin oy hakkı olan Pamphylia Prima'da başka bir Comana verir; gerçek adı Conana'dır. Erken Hristiyanlık hareketi Montanizmin kurucusu Montanus zamanında yaşamış olan Zoticus, Kapadokya'daki Komana'nın değil, Pamphylia'daki Conana'nın veya Pontus'taki Comama'nın piskoposuydu. ¹ Conanalı Cosmas, 680'deki Üçüncü Konstantinopolis Konsili'nde görünmüştür. Conana, Osmanlının Adana Vilayetinde modern Gunen olmuştur.  

Ayrıca bakınız

• Vaftizci Yahya; Kilise inancına göre başı 9. yüzyılda Komana'da bulunmuştur.

Dış bağlantılar

• OpenStreetMap'te Şar ile ilgili coğrafi veriler
• Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Comana (Cappadocia)". Encyclopædia Britannica. 6 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 749. 
•  Bu madde şu anda kamu malı olan yayından metin içerir:  Herbermann, Charles, (Ed.) (1908). "Comana". Katolik Ansiklopedi (İngilizce). 4. New York: Robert Appleton Company. 
•  Bu madde şu anda kamu malı olan Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü'nden metin içermektedir‎. Smith, William, (Ed.) (1854–1857). "Comana". Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü (İngilizce). Londra: John Murray.