Mastaura (Likya)
Grekçe: Μάσταυρα | |||||||
  Mastaura Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||
| Diğer adı | Dereağzı | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konum | Dirgenler, Kaş, Antalya, Türkiye | ||||||
| Bölge | Likya | ||||||
| Koordinatlar | 36°20′05″K 29°48′54″D / 36.33472°K 29.81500°D | ||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||
| Tarihçe | |||||||
| Devir(ler) | Geç Tunç Çağı, Helenistik, Roma, Bizans | ||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||
Mastaura
 | |||||||
Mastaura (Grekçe: Μάσταυρα) antik Likya'da bulunan bir yerleşimdir.[1] Günümüzde Akdeniz kıyısında bir Likya antik kenti olan Myra'nın yaklaşık 25 km kuzeybatısında bulunan Dirgenler köyü yakınlarında Dereağzı mevkii adlı yerde bulunur.[1][2][3] Aynı ismi taşıyan Nazilli'deki Dereağzı veya İncirliova'daki Dereağzı ile karıştırılmamalıdır. Ayrıca yine Nazilli'de bulunan Mastaura adlı bir antik Karya kenti ile de karıştırılmamalıdır.
Kalıntılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Yapılan arkeolojik araştırmalar buranın geç tunç çağından (MÖ 1550 - 1200) başlayarak kesintisiz klasik, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde yerleşime açık olduğunu gösterir.[4] Antik yerleşimin yakınındaki büyük kubbeli Dereağzı Kilisesi,[1] erken Hristiyanlık dönemine ait Mastaura'nın kilisesi olup, aynı zamanda Myra Metropolisi’ne bağlı bir piskoposluk merkezidir. Kilise, 1836’da Fransız kaşif Charles Texier tarafından keşfedilmiş, 1906 yılında Alman sanat tarihçisi Hans Adam Rott, 1959 yılında Richard Martin Harrison ve 1967 yılında Morgenstern tarafından incelenmiştir.[5] Morgenstern'e göre kilise MS 5. yüzyıla aittir. Ancak antik yerleşimde bulunan seramikler MÖ 9. yüzyıldan MS 6. yüzyıla kadar uzanan bir döneme tarihlenmektedir. Dereağzı'nda yerleşimin 12. yüzyıla kadar devam ettiği bilinmektedir. Bu durum, kilisenin daha eski bir yerleşim yerinin üzerine inşa edilmiş olabileceğini veya farklı dönemlerde kullanılmış olabileceğini göstermektedir. Kilise, diğer Bizans kiliseleriyle benzer mimari özellikler taşımaktadır. Yapımında tuğla ve taş kullanılmıştır. Ayrıca mermer ve Roma dönemine ait devşirme malzemeler de kullanılmıştır. Bu, kilisenin inşasında daha eski yapıların malzemelerinin yeniden kullanıldığını gösterir.[5]
Dereağzı Kilisesi, Likya bölgesinde yan şapeli olan az sayıdaki kiliseden biridir. "U" şeklinde galeri katı ve iki sekizgenli apsisli yapısıyla dikkat çekmektedir. Kiliseyle aynı dönemde inşa edilmiş bir Bizans Kalesi de bulunan yerleşimin yakınından geçen Myros Çayı (Kasaba ve Karadağ çaylarının birleşimi), Demre üzerinden Akdeniz'e dökülmektedir.[5]
Antik yerleşimde kilisenin dışında dikkat çeken yapılar arasında, Roma dönemine ait yollar, Likya tarzı kaya mezarları ve lahitler, Myra ile Andriake arasında su taşıyan kanallar ve Myros Çayı üzerinden akropole çıkan merdivenli bir yol bulunmaktadır.
Piskoposluk
[değiştir | kaynağı değiştir]Likya'daki Mastaura piskoposluğu, 7. ve 10. yüzyıllara ait Notitiae Episcopatuum'da Myra metropolitliğinin yardımcı piskoposları arasında birinci sırada yer aldığı belirtilmektedir.
Mevcut belgelerde, Konstantinopolis Photian Konseyi'nde (879) bulunan Baanes'in Karya'daki Mastaura'nın değil, Likya'daki Mastaura'nın piskoposu olması dışında, hiçbir piskoposluk piskoposu ismiyle anılmamaktadır.
Artık yerleşimsel bir piskoposluk olmayan Likya'daki Mastaura, günümüzde Katolik Kilisesi tarafından bir unvan piskoposluğu olarak listelenmiştir.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Joachim Henning (2007). Post-Roman Towns, Trade and Settlement in Europe and Byzantium. 2. Walter de Gruyter. s. 143. ISBN 9783110183580. Erişim tarihi: 8 Ocak 2015.
- ^ Sencer Şahin, Mustafa Adak, Stadiasmus Patarensis: Itinera Romana Provinciae Lyciae (Ege Yayınları 2007 978-97-5807179-1), p. 261
- ^ "Tore Kjeilen, "Dereağzı"". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2015.
- ^ Dergisi, Magma (28 Şubat 2018). "Dereağzı – Demre, Antik Yolun Bekçisi". Magma Dergisi. 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2025.
- ^ a b c "Dereağzı Kilisesi". Türkiye Turizm Ansiklopedisi. 15 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2025.
- ^ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana 2013 978-88-209-9070-1), p. 925