Miletopolis
Grekçe: Μιλητόπολις veya Μιλητούπολις | |||||||||||
  Miletopolis Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||||
| Diğer adı | Miletoupolis (Melde bayırı) | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konum | Mustafakemalpaşa, Bursa,  Türkiye | ||||||||||
| Bölge | Misya | ||||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| Kuruluş | MÖ 7. yüzyıl | ||||||||||
| Kültür(ler) | Helenistik Dönem, Roma Dönemi | ||||||||||
| Bağlı olduğu | Milet kolonisi, Attika-Delos Deniz Birliği | ||||||||||
| İlgili kişi(ler) | Kyzikoslular, Atinalılar, Miletoslular | ||||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||||
| Buluntu(lar) | Nekropol alanı, tapınak kalıntıları, hamam kalıntıları, mimari yapılar, lahitler, bronzdan Apollon heykeli, seramik parçaları, Miletopolis kökenli yazıtlar, figürler, sikkeler, Athena büstü, adak levhalar [1] | ||||||||||
| Kazı tarihleri | 1. kazı (1975), 2. kazı (2008). | ||||||||||
| Arkeologlar | Altan Akat, Jale Dedeoğlu, Oya Kozaman, Bedri Yalman, Hazal Çıtakoğlu | ||||||||||
| Durum | Harabe | ||||||||||
Miletopolis
 | |||||||||||
Miletopolis (Grekçe: Μιλητόπολις) veya Miletoupolis (Grekçe: Μιλητούπολις) Antik Mysia bölgesinin kuzeyinde, Macestus (Simav) ve Rhyndacus (Adırnaz) nehirlerinin birleştiği noktada kurulmuş bir şehirdir. Adını Hadrianus dönemi sikkelerinde kurucu olarak gösterilen Miletos adındaki kahramandan alır.[2]
Yerleşim
[değiştir | kaynağı değiştir]Strabon'a göre Miletopolis bir Milet kolonisiydi. MÖ 1. yüzyılda şehir göl kenarında bulunmaktaydı. Bu göl, Miletopolitis ya da Artynias Gölü olarak adlandırılmıştır. Önemli bir liman kenti olan Miletopolis günümüzde Ulubat gölüne 17 km, Manyas Gölü'ne 27 km, Marmara Denizi'ne 37 km uzaklıktadır.
Araştırma tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik kentin burada olduğunu ilk söyleyen kişi, 1784'te yayımlanan mektuplarında bu bilgiyi veren İtalyan numismat Domenico Sestini'dir.[3] Bursa Mustafakemalpaşa yakınlarında Melde bayırı (Üçkürnalı) olarak bilinen mevkide 1975 yılında Bursa İzmir kara yolu çalışmalarında kentin bir bölümü ortaya çıkmış ve kurtarma kazısı yapılmıştır.[4] Bu kurtarma kazısı dışında herhangi bir bilimsel kazı çalışması yapılmamıştır. Ancak daha sonraki zamanlarda yüzey araştırması yapılmıştır. Kazılarında elde edilen Nümismatik ve Arkeolojik bulgular ışığında elde edilen veriler kısıtlıdır. Kuruluşu hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte, Kyzikoslular, Atinalılar veya Miletoslular tarafından kurulmuş olması muhtemeldir.
Antik kaynaklarda adı geçen kentin ayrıca bir liman kenti olduğu, Hadriyanus dönemi sikkeleri ve Atina vergi listeleri arşivinden anlaşılmaktadır.[5][6]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kentin MÖ 7. yüzyılda kurulduğu düşünülmektedir. Başlangıçta Miletopolis'in bir koloni kenti olarak kurulduğu konusuna ışık tutacak yeterince veri yoktur. Miletopolis'in MÖ 5. yüzyılda Attika-Delos Deniz Birliği'ne üye olduğu ve bu birliğe MÖ 410-409 yıllarında vergi ödediği kayıtlarda bulunmaktadır.[4] Bir diğer olguya göre antik kent Miletopolis'te MÖ 4. yüzyılda darp edilen sikkelerin ön yüzünde Athena başı, arka yüzünde ise baykuş bulunmaktadır. Kentin MÖ 4. yüzyılda bağımsız kent statüsüne girdiği gözükmektedir. Arkeolojik bulgular ışığında bakılırsa, kentte çıkan sikkeler üzerindeki betimlemeler ve Kentte çıkan bazı yazıtlarda Miletopolis kentinin Atina ile büyük bağlantısının olduğu netlik kazanmıştır. Miletopolis antik şehir ilk 1974 yılı Bursa-İzmir kara yolu çalışmaları sırasında tespit edilmiş, bu sebeple antik şehrin tahrip olacağı düşünülüp hafriyat durdurulmuştur. 1975 yılında Arkeolojik kazıma başlanmasıyla buradaki veriler kesinlik kazanmıştır.[7] Kazı çalışmalarında Antik Kenti çevreleyen Miletopolis Höyüğün 130x70 cm boyutlarındaki kısmı kaldırılmış yol yapımına devam edilmiştir.[8] Burada çıkan verilere göre M.Ö 100'de kurulduğu Yunan arşiv ve belgelerinde adı geçmektedir. MÖ.4.yüzyılda bazı sikkelerde Miletopolist'en olarak kayıtlarda geçen kentte, 2008 yılında yeniden kurtarma kazısı yapılarak Miletoplis Antik Kentinin bir kısmı gün yüzüne çıkartılmıştır.[5][6] Miletopolis Antik Tarihi ile araştırma yapan belgesel yönetmeni Tekin Gün, Karacabey harası sırtlarında 20 civarında döneme ait mezar ve kalıntılarının bulunduğunu dile getirmiştir.[9][10] Miletopolis Antik Kentinde yapılan arkeolojik kazılarda, bir tapınak, tapınak kalıntıları, hamam kalıntıları, mimari yapılar, ahitler, adak levhaları, mezar stelleri,[11] bronzdan bir Apollon heykeli, büst, seramik parçaları bulunmuştur. Miletopolis kökenli yazıtlar Bursa Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir.
Limanın Konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Akademik çalışmalar ışığında antik kent üzerinde arkeolojik araştırmaları değerlendiren ve Miletopolis hakkında araştırma yapan bilim insanları, Uluslararası 3. Mustafakemalpaşa Sempozyumu Geçmişten Geleceğe Mustafakemalpaşa adlı eserin 75 ve 116 sayfalarda geçen Liman kenti Miletopolis bölümlerinde şöyle açıklamakta: Antik kent limanı Attik-Delos Deniz Birliği'ne üye olan kentin limanının olması kaçınılmaz bir gerçektir. Ancak, günümüze kadar yapılan arkeolojik araştırmalarda ''Üçkurnalı'' Melde Bayırı ve çevresinde limana ait olabilecek herhangi bir yapı kalıntısı ve arkeolojik veriler ile karşılaşılmamıştır. Yapılan araştırmada, kentin yakın çevresinde yer alan Tatkavaklı mahallesi, Derecik, Ocaklı, Yumurcaklı, Yolağzı ve Ovaazatlı köylerinde ve muhtelif yerlerde antik limana ait olabilecek kalıntılar tespit edilmeye çalışılmıştır.[12] Bunun neticesinde Araştırma yaptığımız köylerde muhtarlar veya köy azaları ile birebir görüşülmüş, çevre hakkındaki bilgilerine başvurulmuştur. Yapılan araştırmada limanla bağlantılı olabilecek herhangi bir yapı kalıntısına rastlanmamıştır. Ancak söz konusu köylerde tekil sayıda mimari parçalara rastlanmış ve bu mimari blok taşların ''Miletopolis Höyüğü''- Melde Bayırı'ndan getirildiği öğrenilmiştir. Yüzeyde limana ait herhangi bir yapı kalıntısına rastlanmayan kentin limanının belirlenebilmesi için bölgenin geçirdiği coğrafi değişim ve depremlerin irdelenmesi gerekmektedir. Nitekim, Uluabat ve Manyas Gölleri Kuzey Anadolu Fay Hattı içerisinde yer alan bölgede Antik Çağ'dan günümüze kadar birçok deprem meydana geldiği ve bu hareketli zemin özellikle Kuvater'de hızlı bir jeomorfolojik gelişim-değişim geçirmiştir.[13] Türkiye'nin ilk kadın jeoloğu Ervin Lahn'a göre, Neojen Dönem'de Bursa-Gönen depresyonu muhtemelen çöküntü alanında büyük bir göl oluşmuş; Kuvater Dönem'de meydana gelen hareketlenme neticesinde ise bu büyük göl, dört ayrı küçük göle dönüşmüştür. Uluabat Gölü'nde yapılan jeolojik ve jeomorfolojik araştırmalar gölün; Geç Holosen'de akarsu yataklarının setlenmesiyle meydana geldiğini göstermektedir.[14] Bölgede akarsu yataklarının eğimi azdır ve nehirlerin biriktirme hızı oldukça fazla olduğu saptanmıştır.[15] Zamanla karasallaşan küçük göllerden geriye Uluabat ve Manyas Gölü kalmıştır. 1910'lü yıllarda Philippson, Miletopolis antik kent, Melde civarında müze tarafından kurtarma kazılarının yapıldığı alanın hemen batısında bir bataklığın varlığından söz etmektedir. Nitekim yaptığı çizimde de bataklığın konumunu açıkça göstermiştir. Günümüzde ise söz konusu bataklığın tamamen kurumuş olduğu, üzerinde yer yer inşaatlar yapıldığı gözlenmiştir.
Araştırma ve Kazılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Miletopolis antik kenti hakkındaki bilgiler günümüzde hâlen tam olarak netlik kazanmamış olup, yerleşimin kökeni gizemini korumaktadır. Kentin, Miletoslular, Kyzıkoslular ya da Atinalılar tarafından kurulmuş olabileceği düşünülmektedir; ancak bu konuda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Kurucu halkın kimliğine ilişkin daha kesin sonuçlara, ileride gerçekleştirilecek kapsamlı arkeolojik kazılarla ulaşılabileceği öngörülmektedir.[16]
Kent yakınlarında gün yüzüne çıkarılan ve günümüzde Berlin'deki Altes Museum'da sergilenen, M.Ö. 1. yüzyıla ait Menophanes mezar kabartması (“Roma'da Yaşam ve Ölüm”), bölgedeki Roma egemenliğinin izlerini yansıtan önemli arkeolojik buluntular arasında yer almaktadır. Bu eser, antik Mysia bölgesinde, günümüz Bursa ili sınırları içerisinde yer alan Miletopolis yakınlarında bulunmuştur ve Roma dönemine ait yerleşim katmanlarının varlığını desteklemektedir.[16]
Bölgeye 1902 yılında yaptığı ziyarette incelemelerde bulunan coğrafyacı Alfred Philippson da kente dair ilk akademik gözlemleri yapan araştırmacılar arasında yer almaktadır.[16]
Coğrafyacı Alfred Philippson, 1902 yılında bölgeye yaptığı ziyarette kaleme aldığı çalışmasında, günümüzde “Melde Bayırı” olarak bilinen tepenin sol tarafında yer alan bataklık alan ve çevresindeki mimari bloklardan bahsetmektedir. Bu bulgular doğrultusunda, söz konusu alanın antik Miletopolis (günümüzde Kirmasti) kentine ve bu kente ait bir limana ait olabileceğine dikkat çekmektedir. Philippson, ayrıca Rhyndakos (günümüzde Adırnaz) Nehri'nin taşıdığı alüvyonlar nedeniyle bölgenin zamanla dolduğunu ve bu süreç sonucunda arkeolojik kültür varlıklarının toprak altında kaldığını belirtmiştir.[9]
Hasluck ise Miletopolis'in Kyzikos'un egemenlik bölgesi içinde bulunduğunu bildiren araştırmacılardan biridir. Eserinde kentin yerinin Mihaliç veya Melde'de olabileceği görüşlerine yer vermektedir.[17]
Araştırmacı Frederick William Hasluck, gözlemlerinde Miletopolis'e ait sikkelerin Melde çevresinde yoğun olarak bulunduğunu, buna karşılık Mihaliç'te ise oldukça nadir rastlandığını belirtmektedir. Hasluck, bu bulgunun yanı sıra Melde çevresinde tespit ettiği yoğun mimari kalıntılarla birlikte, antik kentin lokalizasyonunu Melde Bayırı ve çevresi olarak değerlendirmiştir. Benzer şekilde, J. Arthur Munro da Miletopolis'in konumunu Melde Bayırı civarına yerleştiren araştırmacılardan biridir. Her iki araştırmacının bulguları, kentin yerinin tespiti konusunda Melde Bayırı'nın ön plana çıktığını göstermektedir..[18]
Kentle ilgili uzun süre kesinleştirilemeyen sorular, 1975 yılında Bursa Arkeoloji Müdürlüğü başkanlığında gerçekleştirilen arkeolojik kazılar ve Alman epigraf uzmanı Elmar Schwertheim'ın çalışmalarıyla büyük ölçüde aydınlatılmıştır. Melde Bayırı'nda yapılan kazılar sırasında bir tapınak yapısı açığa çıkarılmış; “C sondajı” olarak adlandırılan alanda ise bir hamama ait kalıntılar tespit edilmiştir. Bu bulgular, antik yerleşimin mimari yapısını ve işlevsel alanlarını ortaya koymuştur.[9]
Elmar Schwertheim, Kyzikos ve çevresine ait yazıtları kapsayan dizinin ikinci serisinde, Miletopolis kökenli tüm yazıtları yayımlayarak bölgenin epigrafik belgelerini bilim dünyasına kazandırmıştır. Hem arkeolojik buluntular hem de Schwertheim tarafından yayımlanan yazıtlar, antik kentin lokalizasyonuna dair mevcut belirsizlikleri ortadan kaldırmış ve yerleşimin Melde Bayırı'nda bulunduğunu güçlü biçimde desteklemiştir.[9]
Gerçekleştirilen bu araştırmalar ve kazılar, Miletopolis'in özellikle Hellenistik ve Roma dönemlerinde bölgesel açıdan önemli bir yerleşim olduğunu ortaya koymuştur. Kazılarda açığa çıkarılan mimari yapılar, lahitler, heykeller ve M.Ö. 6–5. yüzyıllara tarihlenen seramik parçaları da bu değerlendirmeyi destekleyen bulgular arasında yer almaktadır.[9]
Buluntular
[değiştir | kaynağı değiştir]Yapılan bilimsel arkeolojik kazı ve yüzey araştırmaları sonucunda, Roma İmparatoru'na adanmış bir tapınağın kalıntılarına ulaşılmıştır. Söz konusu kalıntılar arasında yivli sütunlar, sütun başlıkları, alınlıklar, mask kabartmalar ve çeşitli motiflerle işlenmiş mermer parçaları yer almaktadır. Tapınağın bulunduğu alanda ayrıca, bronzdan yapılmış ve 1,13 metre boyunda bir Apollon heykeli de gün yüzüne çıkarılmıştır. Tapınak yapısına ait olduğu değerlendirilen kaide ve sütunlar ile oda girişlerinde yer alan mimari unsurlar, yapının giriş bölümüne ait olabileceğini düşündürmektedir.[9]
Kazılar sırasında Apollon heykeline ait diğer parçaların yanı sıra, hamam kalıntıları, yıkılmış sütunlar arasında yer alan mozaik döşeme parçaları ve Erken Bizans dönemine ait bazı harabe kalıntıları da tespit edilmiştir. Ayrıca, Karacabey Harası'na yakın sırtlarda yaklaşık 20 aile mezarının bulunduğu belirlenmiştir.[9]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ ÇITAKOĞLU, Hazal (2016). Miletoupolis Kökenli mezar Stelleri ve Adak Levhaları. Editörler: Sezai Sevim, Murat Çubukçu, Halit Ersöz,. ss. 117,139. ISBN 9786058748521. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ Ayça Güzelsoy, Yazıtlar ve Sikkeler Işığında Miletopolis Kenti, Yüksek Lisans tezi. 2014. ss. s. 84. 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2025.
- ^ F. W. Hasluck, Cyzicus, s. 74 (İngilizce). Cambridge University Press. 1910.
- ^ a b Tekin Gün:Makale http://www.mootol.com/Yazi2366/miletopolis 10 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b Liman Kenti Miletopolis/ HARBOUR CITY OF MILETOPOLIS/ Mustafakemalpaşa Sempozyumu I. Cilt, 13-14-15 Mayıs 2016 / Bursa-Mustafakemalpaşa
- ^ a b Miletopolis/ Uluslararası ІІІ. Mustafakemalpaşa Sempozyumu
- ^ J. Dedeoğlu, “Miletopolis Kazısı 1975-A Sondaj Çukuru Hafriyat Raporu”, TAD 24/1, 1977
- ^ B. Yalman, “ Miletopolis Hafriyatı 1975”, TAD 24/1, 1977,
- ^ a b c d e f g GÜN, Tekin (2020). DİRENEN TARİH (2) Bir belgeselcinin gözünden Türkiye'deki Antik Bolge ve Kentleri-(2011 2020) MYSİA (MİSYA). Academia edu. ss. 83,85. 25 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ Miletopolis Belgeseli:Yönetmen Tekin Gün 31 Eki 2012 https://www.dailymotion.com/video/xuqxov
- ^ M. Şahin, Miletopolis Kökenli Figürlü Mezar Stelleri ve Adak Levhaları,(2000)
- ^ GÜN, Tekin (2020). DİRENEN TARİH (2) Bir belgeselcinin gözünden Türkiye'deki Antik Bolge ve Kentleri-(2011 2020) MYSİA (MİSYA) (PDF). Türk Bilimi. ss. 83,84,85.
- ^ DUMANKAYA, Oktay (2016). Liman Kenti Miletoupolis. T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı. ss. 101,116. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ E. Lahn, Türkiye Göllerinin Jeolojisi ve Jeomorfolojisi Hakkında bir Etüt, Maden Teknik Arama Yayınları, (Ankara 1948).
- ^ GÜNDÜZ, Serkan (2016). Uluslararası 3. Mustafakemalpaşa Sempozyumu. T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı. ss. 101,116. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ a b c A. Philippson, Reisen und Forschungen im westlichen Kleinasien Heift III (Gotha 1913).
- ^ F. W. Hasluck, Cyzicus, (Cambridge 1910).
- ^ J. A. R. Munro, Dascylium, JHS 32, 1912,
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Otorite kontrolü |
|
|---|
