Nyssa
Grekçe: Νύσσα | |||||||||||
  Nyssa Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||||
| Konum | Harmandalı, Ortaköy, Aksaray, Türkiye | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Kapadokya | ||||||||||
| Koordinatlar | 38°57′15″K 33°57′33″D / 38.95417°K 33.95917°D | ||||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||||
Nyssa
 | |||||||||||
Nyssa (Grekçe: Νύσσα), Küçük Asya'nın Kapadokya bölgesinde yer alan antik bir kasaba ve piskoposluk merkeziydi. 4. yüzyılın en önemli figürlerinden biri olan Nissalı Gregor'un piskoposluk makamı olması nedeniyle Hristiyanlık tarihinde büyük bir öneme sahiptir. Şehrin adı, günümüzde hem Doğu Ortodoks Kilisesi hem de Roma Katolik Kilisesi bünyesinde bir "titüler makam" (unvanlı bir piskoposluk merkezi) olarak kullanılmaya devam etmektedir.
Yer ve konum
[değiştir | kaynağı değiştir]Antonine Itinerary (Antoninus Yol Rehberi), şehri Ancyra (Ankara) ile Caesarea (Kayseri) arasındaki yol üzerinde, Parnassos ile Asiana arasında konumlandırır; burası Parnassos'tan 24 Roma mili, Asiana'dan ise 32 Roma mili uzaklıktadır. Batlamyus'un Coğrafya eseri ise kenti, Murimene Strategia'sı (Grekçe: Στρατηγίας Μουριμηνῆς) içerisinde 68°20' boylam ve 38°40' enlem (kendi derece sistemine göre) koordinatlarında gösterir.[1] Synecdemus ve Notitiae Episcopatuum kayıtları ise Nyssa'nın, Roma'nın Kapadokya Prima eyaleti sınırları içinde yer aldığını belirtmektedir.[2]
Nyssa antik kentinin yeri, günümüzde Anadolu'nun iç-güney kesiminde yer alan Aksaray ilinin Ortaköy ilçesine bağlı Harmandalı köyü yakınları olarak saptanmıştır.[3] Arkeolojik alan; Harmandalı'nın yaklaşık 1 ve 2 kilometre kuzeyinde yer alan, Büyükkale ve Küçükkale olarak adlandırılan iki höyükten oluşmaktadır. Kasaba ise bu bölgenin 1 kilometre kuzeyinde konumlanmıştır.[1]
Nyssa için önerilen bir diğer konum ise günümüzün Nevşehir şehridir; ancak modern bilimsel çalışmalar bu ihtimal üzerine ciddi şüpheler düşürmüştür.[1][4]
William Smith'in Yunan ve Roma Coğrafyası Sözlüğü (Dictionary of Greek and Roman Geography), kasabayı başka bir yerde ismine rastlanmayan Nirse veya Nissa adlı bir köye yerleştirmiş ve buranın antik çağda Kızılırmak (Halys) nehrine çok uzak olmayan, Muriane adlı bir bölgede bulunduğunu belirtmiştir.[5]
Kilise tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Nyssa, Roma'nın Kapadokya Prima eyaletinde, eyalet başkentinin metropolitlik makamı olan Kayseri (Caesarea in Cappadocia) Başpiskoposluğu'na bağlı bir süfragan (alt piskoposluk) merkezi olacak kadar büyük bir öneme sahipti.
Nyssa'nın adı bilinen en erken piskoposu, yaklaşık MS 372 ile 394 yılları arasında görev yapan Nissalı Gregor'dur. Kendisi, Nyssa'nın bağlı olduğu metropolitlik merkezi Kayseri'nin piskoposu olan Büyük Basil'in kardeşidir. Tarih boyunca Nyssa piskoposu olarak görev yapmış diğer önemli isimler şunlardır:
- Herakleides: 431 yılındaki Efes Konsili döneminde piskopostu.
- Musonios: 449 yılındaki "İkinci Efes Konsili"ne (Latrocinium) katılmıştır.
- Ioannes (Yuhanna): 553'te toplanan İkinci Konstantinopolis Konsili'ne katılmıştır.
- İkinci bir Ioannes: 680 yılındaki Üçüncü Konstantinopolis Konsili'nde yer almıştır.
- Paulus: 693 yılındaki Trullo Konsili'ne (Quinisext) iştirak etmiştir.
- Üçüncü bir Ioannes: 787 yılındaki İkinci İznik Konsili'ne katılmıştır.
- Ignatius: 879'da toplanan I.Fotios'ın Konstantinopolis Konsili'nde bulunmuştur.
- Germanus: 10. yüzyılda yaşamış, dini yazılarıyla tanınan bir piskopostur.[6][7]
Doğu Ortodoks Kilisesi, kasaba ve buradaki Hristiyan topluluğu ortadan kalktıktan sonra bile Nyssa için "titüler" (temsili) piskoposlar atamaya devam etmiştir. Uygulamada bu titüler piskoposlar, başka yerlerde bulunan Ortodoks Hristiyan toplulukları üzerinde yetki sahibi olmuşlardır. 2012 yılından bu yana "Nyssa Piskoposu" unvanı, Amerikan Karpat-Rus Ortodoks Diyosezi'nin (American Carpatho-Russian Orthodox Diocese) piskoposu tarafından taşınmaktadır.[8]
Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Pochoshajew, Igor. Nyssa in Kappadokien, (Almanca), s. 6, 23 Ağustos 2009.
- ^ "CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Nyssa (Cappadocia Prima)". www.newadvent.org. Erişim tarihi: 21 Aralık 2025.
- ^ Talbert, Richard. Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Princeton University Press, 2000, Map-by-map Directory, s. 980.
- ^ Silvas, Anna. The Asketikon of St. Basil the Great, Oxford University Press, 2005, s. 41. 0-19-927351-0
- ^ "Dictionary of Greek and Roman Geography (1854), NYSA". www.perseus.tufts.edu. Erişim tarihi: 21 Aralık 2025.
- ^ Michel Lequien, Oriens christianus in quatuor Patriarchatus digestus, Paris 1740, Vol. I, coll. 391–394
- ^ Pius Bonifacius Gams, Series episcoporum Ecclesiae Catholicae, Leipzig 1931, s. 440
- ^ "Bishop Gregory of Nyssa". Website of the American Carpatho-Russian Orthodox Diocese. Erişim tarihi: 14 Haziran 2017.