Panion
  Panion Türkiye haritasındaki konumu. | |
| Konum | Barbaros, Süleymanpaşa, Tekirdağ, Türkiye |
|---|---|
| Bölge | Antik Trakya |
| Koordinatlar | 40°54′26″N 27°28′01″E / 40.907132°K 27.466995°D |
| Tür | Yerleşim yeri |
| Tarihçe | |
| Kurucu | Traklar |
| İlgili kişi(ler) | Priskos |
| Sit ayrıntıları | |
Panion (Grekçe: Πάνιον) veya Panias (Πανιάς) olarak bilinen, erken Bizans döneminde Theodosiopolis (Θεοδοσιούπολις), geç Bizans ve Osmanlı dönemlerinde ise Panidos (Grekçe: Πάνιδος, Türkçe: Banıdoz) adıyla anılan bu yerleşim, Doğu Trakya'da Marmara Denizi kıyısında kurulmuş bir kasabadır.
Günümüzde Türkiye'nin Tekirdağ ilinin Süleymanpaşa ilçesine bağlı Barbaros yerleşimiyle aynı mevkide bulunan bu antik şehir, tarih boyunca farklı isimlerle anılarak kıyı şeridindeki yerini korumuştur.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerleşimin kökeni antik çağa kadar uzanmaktadır ve muhtemelen Traklar tarafından kurulmuştur.[1] Antik çağda Panion, Panias veya Panis ("Pan'a adanmış yer") adlarıyla biliniyordu.[1]
Erken ve orta Bizans dönemleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehrin surları 383 ile 403 yılları arasında bir tarihte restore edilmiş[1] ve kısa bir süre sonra, yaklaşık MS 410-420 yıllarında, ünlü tarihçi Priskos bu şehirde dünyaya gelmiştir.[1] Aşağı yukarı aynı dönemde şehrin adı resmen Theodosiopolis olarak değiştirilmiş ve bu isim bir süre Panion ile eş zamanlı olarak kullanılmaya devam etmiştir.[2] "Yeni Theodosiopolis piskoposu" (episcopus novae Theodosiopolis) Babylas, İskenderiyeli Aziz Proterius hakkında İmparator I. Leo'ya (hükümdarlığı 457–474) bir mektup göndermiş;[3] kentin idari önemi ise 6. yüzyıla ait Synecdemus eserinde Panion'un Roma'nın Europa eyaletinin şehirlerinden biri olarak listelenmesiyle belgelenmiştir.[1] 536 yılında toplanan Konstantinopolis Sinodu'na "Panionluların, yani Theodosiopolislilerin piskoposu" Andreas katılmıştır.[4] Theodosiopolis ismi görünüşe göre orta Bizans dönemine kadar varlığını sürdürmüştür; zira 8. veya 10. yüzyıla ait olduğu bilinen ve üzerinde "kastron Theodospolis" yazılı olan —günümüzde kaybolmuş— bir sınır taşı, ismin bu döneme kadar kullanıldığını kanıtlamaktadır.[5]
Piskopos Justin'in varlığı 6. veya 7. yüzyıla ait bir yazıttan bilinmektedir; Reginus 680 yılındaki Üçüncü Konstantinopolis Konsili'ne, John ise 787 yılındaki İkinci İznik Konsili'ne katılmıştır.[1] 813 yılında kasaba, güçlü ve bakımlı tahkimatları ile savunmaya yardım eden kalabalık nüfusu sayesinde, Bulgar hükümdarı Krum'un istilasına başarıyla direnebilen az sayıdaki yerleşim yerinden biri olmuştur.[6][7] 820'deki Slav Thomas isyanı sırasında şehir isyancıların yanında yer almış ve komşu Heraklea (Perinthos) ile birlikte, Ekim 823'te Thomas'ın ölümünden sonra dahi İmparator II. Mihail'in güçlerine direnmeyi sürdürmüştür. Ancak Şubat 824'te meydana gelen bir depremin şehir surlarına zarar vermesinin ardından her iki şehrin sakinleri teslim olmak zorunda kalmıştır.[8][9] İmparatorluk emirleriyle şehirde yapılan onarımlar, 824/829 veya 842/856 tarihlerine dayandırılan bir yazıtta tasdik edilmiştir. 9. yüzyıla tarihlenen fakat muhtemelen daha eski olan bir başka yazıt ise Piskopos Theodore tarafından üstlenilen onarım çalışmalarından bahsetmektedir.[9]
9.ile 12. yüzyıllar arasına tarihlenen bir dizi kurşun mühür; Piskopos Akindinos (9./10. yüzyıl), Başrahip Mikhail (10./11. yüzyıl), kentin adı bilinmeyen bir arhonunun (10. yüzyıl), piskoposlar John ve Paul (11. yüzyıl), oikonomos (mali idareci) Leon (11./12. yüzyıl) ve muhtemelen aynı adı taşıyan ünlü tarihçi ile özdeşleştirilen Piskopos Konstantinos Manasses'in varlığını tasdik etmektedir.[9] 27 Şubat 965 tarihli bir mezar taşı, muhtemelen kasabada bulunan ve Kutsal Karşılıksızlar (Grekçe: Άγιοι Ανάργυροι, Agioi Anárgyroi) adanmış bir kiliseyi inşa eden Diyakoz Basileios'tan bahsederken, Eylül 1063'te meydana gelen büyük bir depremin şehre ağır hasar verdiği bilinmektedir.[9]1096 yılında Birinci Haçlı Seferi orduları Balkanlar üzerinden Konstantinopolis'e ilerlerken şehrin yanından geçmiş;[9] birkaç yıl sonra ise kent, Kutsal Topraklar'dan dönen İngiliz hacı Sæwulf tarafından ziyaret edilmiştir.[9] 1136 yılında, şehirde Triakontaphyllos ailesine ait olan iki mülk Pantokrator Manastırı'nın mülkiyetine geçmiş,[9] 12. yüzyılın ortalarında ise ünlü coğrafyacı İdrîsî şehri (Banedhos) ziyaret ederek kentin geniş caddelerini ve çarşılarını övgüyle anlatmıştır.[10]
Latin egemenliği, geç Bizans dönemi ve Osmanlı fetihleri
[değiştir | kaynağı değiştir]1204 tarihli Partitio Romaniae (Bizans topraklarının paylaşımı anlaşması) uyarınca Panion ve Chalcis (İnecik) ile birlikte bir episkepsis (imparatorluk mülkü/idari bölge) parçası olarak listelenmiş ve Venedik kontrolüne bırakılmıştır. Ancak şehir Latin yönetimine karşı çıkmaya çalışınca, Venedikliler 1205 yılında şehri yağmalayan cezalandırıcı bir sefer düzenlemiştir.[9] Ertesi yıl şehir, sakinlerinin çoğunu Tuna kıyılarına zorla göç ettiren Bulgar hükümdarı Kaloyan tarafından tamamen yerle bir edilmiştir. Şehirde yerleşimin ne zaman yeniden başladığı ise bilinmemektedir.[9] Latin egemenliği altında, Panion'da (Panadensem) 1208 yılından itibaren varlığı belgelenmiş bir Roma Katolik piskoposu görev yapmıştır.[9]
Latin İmparatorluğu'nun gerilemesi ve İznik İmparatorluğu tarafından fethedilmesiyle birlikte Panion yeniden Bizans kontrolüne geçmiş ve piskoposluk makamı tekrar Rum Ortodoks denetimine iade edilmiştir. Kasaba muhtemelen 1306-1307 yıllarında Katalan Bölüğü tarafından işgal edilmiş; hatta kentin piskoposu, Konstantinopolis Patriği I. Athanasios tarafından işgalcilerle iş birliği yapmakla suçlanmıştır.[9] Piskopos Ignatios'un görev yaptığı 1351-1368 yılları arasında bölge Osmanlı Türklerinin eline geçmiş; Panion'un kendisi ise 1359 yılında müstakbel sultan I. Murad tarafından herhangi bir direnişle karşılaşılmadan işgal edilmiştir.[11]
1382 yılında İmparator V. İoannis Palaiologos; kasabayı Heraclea (Marmara Ereğlisi), Rhaidestos (Tekirdağ) ve Selymbria (Silivri) ile birlikte oğlu IV. Andronikos Palaiologos ve torunu VII. İoannis Palaiologos'a bırakmıştır. Bizanslıların bu süreçte şehri geri alıp almadıkları kaynaklarda belirtilmediği için belirsizdir; bu devir işleminin, o sırada fiilen Bizans kontrolünde olmayan toprakların sadece kağıt üzerinde transferini temsil etmesi de mümkündür.[12] Kasaba, 1403 Gelibolu Antlaşması ile yeniden Bizans kontrolüne verilmiş olsa da, bazı Türk birliklerinin orada garnizon kurmaya devam etmiş olabileceği düşünülmektedir. Her halükarda kasaba, muhtemelen 1410'lu yıllar kadar erken bir tarihte tekrar kaybedilmiştir.[12] Bu dönemde şehir, kaynaklarda en sık, özellikle Konstantinopolis'in iaşesi için kullanılan bir tahıl sevkiyat noktası olarak anılmaktadır.[12]
Yerleşim, Osmanlı yönetimi altında da ağırlıklı olarak Rum nüfuslu kalmaya devam etmiştir; nitekim 1922 yılı kadar geç bir tarihte dahi 1.748 Rum sakini olduğu kaydedilmiştir.[12]
Önemli kişiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Priskos, tarihçi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f Külzer 2008, s. 562.
- ^ Külzer 2008, ss. 562, 672.
- ^ Külzer 2008, s. 672.
- ^ Külzer 2008, ss. 562, 672–673.
- ^ Külzer 2008, s. 673.
- ^ Treadgold 1988, s. 202.
- ^ Külzer 2008, ss. 562–563.
- ^ Treadgold 1988, s. 242.
- ^ a b c d e f g h i j k Külzer 2008, s. 563.
- ^ Külzer 2008, ss. 562, 563.
- ^ Külzer 2008, ss. 563–564.
- ^ a b c d Külzer 2008, s. 564.
Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Külzer, Andreas (2008). Tabula Imperii Byzantini: Band 12, Ostthrakien (Eurōpē) (Almanca). Viyana: Österreichische Akademie der Wissenschaften. ISBN 978-3-7001-3945-4.
- Treadgold, Warren T. (1988). The Byzantine Revival, 780–842. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 0-8047-1462-2.