Larisa (Troad)

Larisa
*Larissa*
Grekçe: Λάρισσα
	Larisa Türkiye haritasındaki konumu.
Konum	Kösedere, Ayvacık, Çanakkale,; Türkiye
Bölge	Troas
Koordinatlar	39°36′55″K 26°8′43″D / 39.61528°K 26.14528°D
Tür	Yerleşim yeri
Sit ayrıntıları
ülkesi	Türkiye
içinde bulunduğu idari birim	Çanakkale, Ayvacık, Kösedere
konumu	Biga Yarımadası
konum koordinatları	39°36′55″K 26°8′43″D

Larisa, Larissa (Grekçe: Λάρισσα), Anadolu'nun Troas bölgesinin güneybatısında yer alan antik bir Yunan şehriydi. Çevresindeki bölge Larissaia (Grekçe: Λαρισσαῖα) olarak bilinirdi.^[1]

Kent, günümüzde Çanakkale ilinin Ayvacık ilçesinde, Kösedere köyünün batısında Limantepe olarak bilinen küçük bir yükseltinin üzerinde yer almaktadır.^[2]

Farklı Kullanımlar

Antik edebi kaynaklarda, -ss- sesini içeren diğer Yunan yer adlarında olduğu gibi, hem tek 's' harfiyle hem de çift 's' harfiyle yazılan farklı versiyonları mevcuttur. Troad'daki Larissa, Menemen yakınlarındaki Larissa (Aiolis), Aydın yakınlarındaki Larisa (Karya) veya İzmir ilindeki Larisa (Lidya) ile karıştırılmamalıdır.^[3]

Bronz Çağı

Antik bir liman kenti olan Limantepe'de yapılan seramik buluntuları, buranın Erken Tunç Çağı III (M.Ö. y. 2700 - y. 2200) döneminden itibaren, Homeros'un Troya'sına tekabül eden Truva VI dönemine kadar, Helen (Yunan) öncesi bir nüfus tarafından yerleşim gördüğünü ortaya koymaktadır.^[4]

Larissa Adının Kökeni

Antik Görüşler: Augustus dönemi coğrafyacı Strabon, "Laris(s)a" adının Pelasg kökenli olduğunu belirtmiştir. Antik çağın sözlük bilimcileri ise bu kelimeyi "hisar" veya "kale" olarak yorumlamıştır.^[5]
Modern Görüşler: Günümüz filologları, kelimedeki "-ss-" ses dizisinin Helen öncesi ve muhtemelen Luvice kökenli olduğunu düşünmektedir. Bu nedenle "Larisa" adının, Helen öncesi dönemden kalma bir isim olması oldukça muhtemeldir.^[6]
Pelasg Kavramı: Metin, "Pelasg" atıflarına dikkatle yaklaşılması gerektiğini belirtmektedir. Modern filologlar, Yunanların Pelasgları, Anadolu'da daha önce yaşamış ancak hakkında az bilgi sahibi oldukları Helen dışı toplulukları tanımlamak için kullandıkları genel bir terim olarak değerlendirmektedir. Ünsüz dizisi - ss -'nin kökeninin Yunan öncesi ve muhtemelen Luvi olduğunu düşünmektedir ve bu nedenle Larisa isminin Yunan öncesi bir kalıntıyı temsil etmesi oldukça olasıdır.^[7]

Troya'daki Larisa'nın, Homeros'un İlyada'da Troya'nın müttefikleri kataloğunda bahsettiği Larisa olması muhtemeldir.^[8]

Bazı erken dönem tarihçiler burayı Trakya'da konumlandırmıştır, ancak Geoffrey Kirk, bu tarihçilerin Strabon'un bir hatası nedeniyle yanıldığını ve Troya'daki Larisa'nın konumunun, İlyada'daki Pelasglara dair diğer bahsi geçen yerlerle iyi uyuştuğunu göstermiştir.^[9]^[10]^[11]

Arkaik ve Klasik

Edebi kaynaklarda Arkaik Yunan döneminde Larisa hakkında bir bilgiye rastlanmamasına rağmen, Limantepe'deki seramik buluntuları, bölgenin M.Ö. 8. yüzyılın sonlarından itibaren Yunanlar tarafından iskan edildiğini göstermektedir.^[12]

Mytilene İsyanı ve Atina Hakimiyeti

M.Ö. 427 yılında Larissa, Midilli isyanının bastırılmasının ardından Atina'nın Midilli'den aldığı "Aktayan şehirler" arasında yer almıştır. M.Ö. 425/424 ve 422/421 yıllarında Atina'nın haraç değerlendirme kayıtlarında adı geçmektedir.^[13] M.Ö. 425/424'te, Troad bölgesindeki diğer şehirlere kıyasla oldukça yüksek bir rakam olan 3 talent haraç ödemesi yapmıştır. Diğer Aktayan şehirlerinde olduğu gibi, Larissa'ya yerleşen Yunanların da aslen Mytilene'den geldiği düşünülmektedir.^[14] Strabon'un metnindeki bozuk bir pasajın eskiden Larissa ve komşusu Kolonai''nin Tenedos'un bir parçası olduğunu gösterdiği düşünülse de, modern akademisyenler bu boşluğun Lesbos olarak tamamlanmasını tercih etmektedir.^[15]

Pers ve Sparta Hakimiyeti

Larissa, M.Ö. 399 yılında zorla Pers İmparatorluğu'na geri katılmıştır. Ancak bir yıl sonra, M.Ö. 398'de, Spartalı Dercylidas tarafından yeniden özgürlüğüne kavuşturulmuştur.^[16]

Larisa'nın Atina'ya ödediği nispeten yüksek olan 3 talentlik haraç, kentin Klasik Dönem'de oldukça zengin bir yerleşim yeri olduğunu düşündürmektedir.

Ekonomik Zenginliğinin Kaynakları

Verimli Ovalar: Larissa, kuzeydeki Acheloos nehri ve güneydeki Satnioeis nehri arasında yer alan geniş ve verimli bir ovada bulunuyordu. Bu durum, kent için iyi tarım arazileri sağlamaktaydı.^[17]
Mükemmel Liman: Kent, Klasik Antik Çağ'da mükemmel bir limana erişime sahipti.^[18]
Tuz Ticareti: Güneydeki sınırı Satnioeis nehri (modern Tuzla Çayı) ile çizilmiş olan kent, M.Ö. 4. yüzyılın sonlarında bir dönem, genellikle Hamaxitos'un kontrolünde olan kârlı Tragasai tuzlalarını kontrol etmiş olabilir.^[19]
Komşu İlişkileri: Acheloos'un ötesinde Kolonai'nin toprakları bulunuyordu. Görünüşe göre Kolonai, Larisa ile yarı bağımlı bir ilişki içindeydi ve bu durum kentin gelirlerini daha da artırmaktaydı.^[20]

Helenistik ve Roma

Antik Larisa kentinin Helenistik dönemdeki tarihi oldukça belirsizdir. Genel kanı, kentin yaklaşık M.Ö. 310'da Antigoneia Troas ile birleşerek (sinokizm) siyasi bağımsızlığını kaybettiği yönündedir.^[21]

Louis Robert'in İddiaları

Ünlü Fransız epigrafist Louis Robert, bu görüşe karşı çıkmış ve Larisa ile Hamaxitos'un Apamea Anlaşması'na kadar bağımsızlığını koruduğunu savunmuştur. Dahası, Robert, Larisa'nın bulunduğu Limantepe'de bulunan bir sikke üzerindeki yazıtı temel alarak, kentin M.Ö. 3. yüzyılda Ptolemaios Hanedanı tarafından Ptolemais adıyla yeniden kurulduğunu öne sürmüştür.^[22] Ancak bu teori henüz genel kabul görmemiş olup, konuyu kesinleştirecek yeterli arkeolojik veya nümizmatik (sikke bilimi) kanıt bulunmamaktadır.^[23]

Larisa o dönemde bir kent (polis) olmasa bile, yaklaşık M.Ö. 230-220 yıllarında Delphi thearodokoi'nin (elçileri) burada konaklaması, alanda hala bir yerleşimin bulunduğunu göstermektedir.^[24] Bununla birlikte, Roma döneminin başlarında Larisa'nın tamamen terk edilmiş olduğu anlaşılmaktadır.^[25]

Ayrıca bakınız

Antik Yunan şehirlerinin listesi

Kaynakça

^ Strabon 13.1.48.
^ Robert (1951) ss. 36-68, Cook (1973) ss. 218-21, Akalın (1991) s. 65
^ Klasik Antik Çağ'da Laris(s)a adını taşıyan yerlerin çokluğu dikkat çeker: Strabon 9.5.19, 13.2.3, Gaius Plinius Secundus, Naturalis Historia 5.123, Bizanslı Stephanus s.v. Grekçe: Λάρισαι πόλεις ι´. RE XII (1925) s.v. Grekçe: Λάρισα coll. 840-73 Laris(s)a adıyla bilinen yaklaşık 15 yeri listelerler.
^ Cook (1973) s. 219, Akalın (1991) ss. 65-6.
^ Strabon 9.5.19, 13.3.2; Stephanus of Byzantium s.v. Λάρισσα, Scholion on Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities 1.40.
^ Bkz. en son Finkelberg (2005). Homeros’un ‘Pelasg kabilesi tarafından meskun’ olarak söz ettiği Larisa (İlyada 2.840-1, ayrıca bkz. 17.301), muhtemelen ‘İon’ ya da ‘Aiol’ Larisa’sına atıfta bulunmaktadır: Robert (1951) 36, dipnot 2-4.
^ Finkelberg (2005) ss. 42-64.
^ Homeros, Iliad, ii. 840.
^ Strabon, 13.3.2.
^ Murray, A Classical Manual, s. 135, Larisa'yı Trakya'da konumlandırır.
^ Kirk, Commentary, Cilt. I, s. 257.
^ Cook (1973) ss. 218-19.
^ IG I³ 71.III.130, IG I³ 77.IV.19.
^ Carusi (2003) 35-6.
^ Strabon 13.1.47: ‘Larisa ve Kolonai, önceden ... 10 ... δίας’a ait olan’ (Grekçe: Λάρισα καὶ Κολωναὶ τῆς ... 10 ... δίας οὖσαι πρότερον). Groskurd, 1833 tarihli baskısında, ‘d’ harfinin aslında ‘a’ olması gerektiğini (Δ ’nin Α ile karıştırılması, yaygın bir paleografik hata) fark eder ve metni ‘Grekçe: Τενεδίων περαίας’ (Tenedos’a ait Peraia) şeklinde düzeltir. Ancak bu ifade 11 harften oluşuyordu, 10 değil. Bu nedenle Cook’un ‘Grekçe: Λεσβίων περαίας’ (Lesbosluların Peraia’sı) şeklindeki düzeltmesi — ki epigrafik kanıtlarla da uyumludur — günümüzde evrensel olarak kabul görmektedir: Cook (1973) s. 197-198; Carusi (2003) 36; Radt (2008) s. 497.
^ Xenophon, Hellenica 3.1.16, Diodorus Siculus 14.38.3
^ Homeros, Grekçe: ἐριβῶλαξ (eribōlax) sıfatını — ‘verimli, iri topaklı, alüvyonlu topraklara sahip’ anlamına gelir (LSJ s.v. ἐριβῶλαξ) — Larisa adlı bir yere atfeder. Ancak bu yer genellikle Homeros’un İlyada 17.301’deki ifadesine dayanarak ‘Aiol’ ya da ‘İon’ Larisa’sı olarak tanımlanmaktadır: Strabon 13.3.2; Robert (1951) 36, not 2-4, 64-65, not 7.
^ Cook (1973) s. 218.
^ Athenaeus, Deipnosophistae 2.43a: ‘Bazı doğal olarak sıcak olan sular tatlıdır; örneğin Kilikya’daki Aigai’deki ve Pagasai çevresindeki sular ile Troas’taki Larisa’daki gibi’ (çeviri: Gulick, Loeb Classical Library cilt 1). Burada, yakınlardaki Lesbos adasından olan MÖ 4. yüzyıl sonlarındaki yazar Theophrastus’tan alıntı yapmaktadır. Ancak birçok editör, elyazmalarını düzelterek metni ‘Troas’taki Larisa’daki Tragasai çevresinde’ şeklinde okumuştur: Cook (1973) 220, not 2.
^ Carusi (2003) ss. 35-6.
^ Cook (1973) 221 n. 2, Cook (1988) ss. 13-15.
^ Robert (1946) 516ff, Robert (1951) 16 n. 2
^ İtirazlar: Cook (1973) 219, not 2; Cook (1988) ss. 13-15. Cook, bu sikkeyi bunun yerine Ptolemais-Lebedos’a atfeder. Hamaksitos tarihine dair yakın dönemde yapılan bir yeniden değerlendirme, onun Aleksandreia Troas ile yapılan synoikismos’unu MÖ yaklaşık 188 - yaklaşık 171 arasına tarihlendirerek Robert’ın tezini güçlendirmektedir: Bresson (2007) ss. 139-158.
^ Plassart (1921) s. 8.
^ Yaşlı Plinius, Naturalis Historia 5.123 (MS 1. yüzyıl ortaları): fuit et Polymedia civitas, Chrysa et Larisa alia; Zminthium templum durat — ‘(bu bölgede) bir zamanlar Polymedia kenti, Chrysa ve başka bir Larisa vardı; Smintheus tapınağı ise hâlen ayaktadır.’ Plinius’un fuit ve fuerat fiillerini kullanımının ne ima ettiği konusunda bkz. Robert (1951) 46, not 3. Robert (1982) 331, not 76, Larisa’nın MÖ 77’de Athena Ilias şenliklerine katılan kentler listesinde (OGIS 444) yer almamasını, bu tarihe gelindiğinde kentin artık varlığını yitirmiş olabileceğine dair bir başka olası gösterge olarak ileri sürmektedir.

Bibliyografya

Antik kaynaklar

Modern kaynaklar

J. Murray, Klasik Bir El Kitabı: Papa'nın Homeros'u ve Dryden'ın Virgil'in Aeneid'i Üzerine Mitolojik, Tarihsel ve Coğrafi Bir Yorum, Londra (1833).
L. Bürchner, Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, cilt. XII (1925) sv Λάρισα (7), sütun. 871.
A. Plassart, "Inscriptions de Delphes: la liste de theorodoques", Bulletin de Correspondance Hellénique, 45 (1921) s. 1–85.
L. Robert, "Villes de Carie et d'Ionie dans la liste des theorodoques de Delphes", Bulletin de Correspondance Hellénique, 70 (1946) s. 506–523.
L. Robert, Études de Numismatique Grecque (Paris, 1951).
JM Cook, Troad: Arkeolojik ve Topografik Bir Çalışma (Oxford, 1973) s. 218–221.
L. Robert, "Documents d'Asie Mineure", Bulletin de Correspondance Hellénique, 106.1 (1982) s. 319–333.
GS Kirk, İlyada: Bir Yorum, Cambridge University Press (1985–1993).
JM Cook, "Troad ve çevresindeki şehirler", Atina İngiliz Okulu Yıllığı, 83 (1988) s. 7–19.
AG Akalın, 'Larisa und der Liman-Tepe in der Troas' , Studien zum antiken Kleinasien'de. Grup III (Bonn, 1991) s. 63–68.
C. Carusi, Isole e Peree in Asia Minore (Pisa, 2003) s. 35–37.
S. Mitchell, "Larisa", MH Hansen ve TH Nielsen (editörler), Arkaik ve Klasik Polis Envanteri (Oxford, 2004) no. 784.
M. Finkelberg, Yunanlılar ve Yunan Öncesi Çağlar: Ege Tarih Öncesi ve Yunan Kahramanlık Geleneği (Cambridge, 2005).
A. Bresson, "Hamaxitos en Troade", J. Dalaison (ed.), Espaces et pouvoirs dans l'Antiquité de l'Anatolie à la Gaule (Grenoble, 2007), s. 139–158.
S. Radt, Strabons Geographika: mit Übersetzung und Kommentar Cilt. VII (Göttingen, 2008).

[1] Strabon 13.1.48.

[2] Robert (1951) ss. 36-68, Cook (1973) ss. 218-21, Akalın (1991) s. 65

[3] Klasik Antik Çağ'da Laris(s)a adını taşıyan yerlerin çokluğu dikkat çeker: Strabon 9.5.19, 13.2.3, Gaius Plinius Secundus, Naturalis Historia 5.123, Bizanslı Stephanus s.v. Grekçe: Λάρισαι πόλεις ι´. RE XII (1925) s.v. Grekçe: Λάρισα coll. 840-73 Laris(s)a adıyla bilinen yaklaşık 15 yeri listelerler.

[4] Cook (1973) s. 219, Akalın (1991) ss. 65-6.

[5] Strabon 9.5.19, 13.3.2; Stephanus of Byzantium s.v. Λάρισσα, Scholion on Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities 1.40.

[6] Bkz. en son Finkelberg (2005). Homeros’un ‘Pelasg kabilesi tarafından meskun’ olarak söz ettiği Larisa (İlyada 2.840-1, ayrıca bkz. 17.301), muhtemelen ‘İon’ ya da ‘Aiol’ Larisa’sına atıfta bulunmaktadır: Robert (1951) 36, dipnot 2-4.

[7] Finkelberg (2005) ss. 42-64.

[8] Homeros, Iliad, ii. 840.

[9] Strabon, 13.3.2.

[10] Murray, A Classical Manual, s. 135, Larisa'yı Trakya'da konumlandırır.

[11] Kirk, Commentary, Cilt. I, s. 257.

[12] Cook (1973) ss. 218-19.

[13] IG I³ 71.III.130, IG I³ 77.IV.19.

[14] Carusi (2003) 35-6.

[15] Strabon 13.1.47: ‘Larisa ve Kolonai, önceden ... 10 ... δίας’a ait olan’ (Grekçe: Λάρισα καὶ Κολωναὶ τῆς ... 10 ... δίας οὖσαι πρότερον). Groskurd, 1833 tarihli baskısında, ‘d’ harfinin aslında ‘a’ olması gerektiğini (Δ ’nin Α ile karıştırılması, yaygın bir paleografik hata) fark eder ve metni ‘Grekçe: Τενεδίων περαίας’ (Tenedos’a ait Peraia) şeklinde düzeltir. Ancak bu ifade 11 harften oluşuyordu, 10 değil. Bu nedenle Cook’un ‘Grekçe: Λεσβίων περαίας’ (Lesbosluların Peraia’sı) şeklindeki düzeltmesi — ki epigrafik kanıtlarla da uyumludur — günümüzde evrensel olarak kabul görmektedir: Cook (1973) s. 197-198; Carusi (2003) 36; Radt (2008) s. 497.

[16] Xenophon, Hellenica 3.1.16, Diodorus Siculus 14.38.3

[17] Homeros, Grekçe: ἐριβῶλαξ (eribōlax) sıfatını — ‘verimli, iri topaklı, alüvyonlu topraklara sahip’ anlamına gelir (LSJ s.v. ἐριβῶλαξ) — Larisa adlı bir yere atfeder. Ancak bu yer genellikle Homeros’un İlyada 17.301’deki ifadesine dayanarak ‘Aiol’ ya da ‘İon’ Larisa’sı olarak tanımlanmaktadır: Strabon 13.3.2; Robert (1951) 36, not 2-4, 64-65, not 7.

[18] Cook (1973) s. 218.

[19] Athenaeus, Deipnosophistae 2.43a: ‘Bazı doğal olarak sıcak olan sular tatlıdır; örneğin Kilikya’daki Aigai’deki ve Pagasai çevresindeki sular ile Troas’taki Larisa’daki gibi’ (çeviri: Gulick, Loeb Classical Library cilt 1). Burada, yakınlardaki Lesbos adasından olan MÖ 4. yüzyıl sonlarındaki yazar Theophrastus’tan alıntı yapmaktadır. Ancak birçok editör, elyazmalarını düzelterek metni ‘Troas’taki Larisa’daki Tragasai çevresinde’ şeklinde okumuştur: Cook (1973) 220, not 2.

[20] Carusi (2003) ss. 35-6.

[21] Cook (1973) 221 n. 2, Cook (1988) ss. 13-15.

[22] Robert (1946) 516ff, Robert (1951) 16 n. 2

[23] İtirazlar: Cook (1973) 219, not 2; Cook (1988) ss. 13-15. Cook, bu sikkeyi bunun yerine Ptolemais-Lebedos’a atfeder. Hamaksitos tarihine dair yakın dönemde yapılan bir yeniden değerlendirme, onun Aleksandreia Troas ile yapılan synoikismos’unu MÖ yaklaşık 188 - yaklaşık 171 arasına tarihlendirerek Robert’ın tezini güçlendirmektedir: Bresson (2007) ss. 139-158.

[24] Plassart (1921) s. 8.

[25] Yaşlı Plinius, Naturalis Historia 5.123 (MS 1. yüzyıl ortaları): fuit et Polymedia civitas, Chrysa et Larisa alia; Zminthium templum durat — ‘(bu bölgede) bir zamanlar Polymedia kenti, Chrysa ve başka bir Larisa vardı; Smintheus tapınağı ise hâlen ayaktadır.’ Plinius’un fuit ve fuerat fiillerini kullanımının ne ima ettiği konusunda bkz. Robert (1951) 46, not 3. Robert (1982) 331, not 76, Larisa’nın MÖ 77’de Athena Ilias şenliklerine katılan kentler listesinde (OGIS 444) yer almamasını, bu tarihe gelindiğinde kentin artık varlığını yitirmiş olabileceğine dair bir başka olası gösterge olarak ileri sürmektedir.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

g t d Türkiye'deki antik kentler
Akdeniz	Afrodisias Akalissus Alalah Amelas Anavarza Andeda Antakya Antigonia Antioheia Antioheia Lamotis Ariassos Arsinoe Arikanda Aspendos Bab el-Hava Sınır Kapısı Comona Çukurova Antakyası Korykos (Kızkalesi) Cyrrhus Dalisandus Dias Domuztepe Elaiussa Sebaste Epiphaneia Etenna Faselis Gagae Germanicia Gözlükule Hacılar Höyük Hemaksia Idebessos İrenopolis İssos Kandyba Kanlıdivane Anchiale Karatepe Kelenderis Kibira Kilikya Antakyası Kremna Ksanthos Kyaneai Limira Magarsa Mallus Mamure Kalesi Mezgitkale Misis Mira Mopsu Krene Morka Myriandos Olba Patara Perge Phellos Pisidya Antakyası Ptolemais Rhosus Sagalassos Seleukia Seleucia Pieria Seleucia Sidera Selge Side Sillyon Soli Sozopolis Tell Tayinat Höyüğü Termessos Tlos Trebenna Uzuncaburç Yumuktepe
Doğu Anadolu	Altıntepe Ani Arsamosata Arslantepe Höyüğü Cafer Höyük Harput Sugunia Tuşpa
Ege	Adramitteion Aigai Aizanoi Akmonya Alabanda Alinda Allianoi Amorium Amos Amyzon Antioheia Apameia Kibotos Afrodisias Apollonia (Mysia) Apollonis Atarneus Bargilya Beycesultan Caloe Celaenae Ceramus Daldis Didyma Dokimeion Efes Erithrai Euromos Fokaia Gambrion Gryneion Halikarnas Hierapolis Iasos Karyanda Karmylassos Kaunos Kebrene Klazomenai Knidos Kolofon Kolossai Kyme Labranda Laodikya Latmos Lebedos Letoon Limantepe Magnesia (Aydın) Magnesia ad Sipylum Mastaura Menderes Antakyası Metropolis Milet Mindos Myrina Myus Notion Nysa Oinoanda Pepuza Pergamon Perperene Pinara Pitane Priene Pigela Sardis Sidyma Sigeion Smirni Stratonikeia (Karya) Stratonikeia (Lidya) Telmessos Temnos Teos Thiatira Tralleis Timion
Güneydoğu Anadolu	Antiochia ad Taurum Apamea (Fırat) Coba Höyük Çayönü Dara Edessa Göbeklitepe Harran Karkamış Kuşşara Nevali Çori Mezopotamya Antakyası Samosata Sareisa Seleukia, Zeugma Sultantepe Tille Zeugma Zincirli Höyük Ziyaret Tepe Höyüğü
İç Anadolu	Alişar Höyüğü Binbirkilise Büklükale Höyüğü Çatalhöyük Derbe Ersele Höyük Ersele Yeraltı Şehri Faustinopolis Gordion Herakleia Cybistra İrenopolis Kaman Kalehöyük Kerkenes Kültepe (Kaniş) Laodicea Combusta Mokissos Nyssa Pessinus Purushanda Sobesos Şarhöyük Tavium Troknada Tuvana
Karadeniz	Alacahöyük Euchaita Hattuşa Herakleia Pontiki Hüseyindede Tepe Ibora Karussa Komana Pontiki Laodikeia Maşat Höyük Nerik Nicopolis Pompeiopolis Salatiwara Samuha Sapinuwa Tripolis Yazılıkaya Zaliches
Marmara	Aegospotami Alexandria Troas Amycus (Bitinya) Apamea Myrlea Apollonia Apros Assos Caesarea Germanica Cebrene Cius Daphnus Drizipara Harpagion Kalkedon Kardiya Kerasai Khrysa (Troad) Kizikos Kypsela Lamponeia Lysimachia Miletepolis Mochadion Nikomedya Orestias Polymedion Rhegion Selymbria Sestos Skepsis Thymbra Thynias Troya