Elaeus
Grekçe: Ἐλαιοῦς | |||||||||
 Elaeus ve Çanakkale boğazı | |||||||||
  Elaeus Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||
| Konum | Seddülbahir, Eceabat, Çanakkale, Türkiye | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Gelibolu Yarımadası | ||||||||
| Koordinatlar | 40°3′35″K 26°13′50″D / 40.05972°K 26.23056°D | ||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||
Elaeus
 | |||||||||
Elaeus (Grekçe: Ἐλαιοῦς; Elaious, daha sonra Ἐλεοῦς Elaeus), "Zeytin Şehri" anlamına gelen, antik bir Yunan kentidir. Trakya'da, Hersonesos Trakyası (bugünkü Gelibolu Yarımadası) üzerinde yer alıyordu.
Elaeus, günümüzde, Çanakkale Boğazı'nın (antik Hellespontos) güney ucunda, Çanakkale ilinin Eceabat ilçesine bağlı Seddülbahir köyü yakınlarında yer almaktadır.
Coğrafyacı Scymnus'a göre Elaeus, İyonyadaki Teos'tan gelen yerleşimciler tarafından kurulmuştur. Pseudo-Scymnus ise buranın Atina'nın bir kolonisi olduğunu ve Phorbas tarafından kurulduğunu yazmaktadır.[1][2]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hersonesos'un (Gelibolu Yarımadası) en önemli şehirleri arasında Lysimachia, Pactya, Gelibolu, Alopeconnesus, Sestos, Madytos ve Elaeus bulunuyordu. Yarımada, özellikle buğday üretimiyle ünlüydü.
Ayrıca, Avrupa ile Asya arasındaki ana ticaret yolu üzerinde yer alması ve Karadeniz'e (Kırım'a) giden gemi trafiğini kontrol etme imkanı sunan stratejik konumu sayesinde de büyük fayda sağlamıştır. Bu nedenlerle, Elaeus daha sonra Atina'dan kolonistler kabul etmiş ve bu kolonistler orada tahkimatlar inşa etmişlerdir.
Plutarkhos'a göre, şehir Delphi'deki kahine danıştıktan sonra Hegesistratus adında bir Efesli tarafından kurulmuştur.[3]
Mitolojik kahraman Protesilaus'un son dinlenme yerinin Elaeus'ta, dik bir sahil kayalığının yakınında olduğu söylenirdi. Homeros'un İlyada'sına göre,[4] Protesilaus, Troya Savaşı sırasında karaya ayak basan ilk Yunanydı ve tanrıların iradesine göre bu yüzden ilk ölen de o olmuştur.
Elaeus'taki mezarı, Troya'nın karşısındaki Avrupa kıyısında yer alıyordu ve Protesilaus kültü üyeleri için bir hac yeri haline gelmişti. Daha sonra, tapınak adak adaklarını barındırmış ve bir yerleşimle çevriliydi.
Antik çağda, bu konum sırasıyla Atina, Pers, Sparta ve daha sonra Makedon kontrolü altında bulunmuştur.
Yunanistan'a ikinci Pers saldırısı (MÖ 480 - 479) sırasında, Pers karargahı geçici olarak Elaeus'ta bulunuyordu.[5] Pers işgali altındayken, vali Artayctes, Protesilaus'un kutsal koruluğunu kirletmiştir.[6]
Bu eylemi nedeniyle, Perikles'in babası olan Atinalı general Xanthippos tarafından MÖ 479'da yakalanarak çarmıha gerilmiştir.
MÖ 411 yılında, Thrasyllus komutasındaki Atina filosu, Sestos'tan Elaeus'a zorlukla kaçmıştır.[7] Ve işte tam da burada, ölümcül Aegospotami Muharebesi'nden (MÖ 405) hemen önce, 180 Atina triremesi, Lisandros'un Lampsakos'a hakim olduğunu öğrenmek üzere zamanında varmıştır.[8]
MÖ 340 yılına ait, Elaeus'un Atina tarafından yönetildiği döneme ait bir stel, İyon yazısıyla yazılmış bir yazıta sahiptir.[9] Bu stel, Atinalıların Elaeus halkına siyasi haklar ve mülk sahibi olma gibi belirli ayrıcalıklar verdiğini ve Atinalı general Khares'in onları gözetlemekle görevlendirildiğini ilan ediyordu. Elaeus, Delos Birliği'ne ve MÖ 375'ten itibaren İkinci Atina Birliği'ne aitti.
Büyük İskender'in, MÖ 334 baharında Pers seferinin başında, Protesilaus tapınağını ziyaret etmek amacıyla Elaeus'a geldiği söylenir. Burada bir adakta bulunduktan sonra Çanakkale Boğazı'nı geçti ve kendi ordusunda Asya topraklarına ayak basan ilk kişi oldu.
MÖ 200 yılında Elaeus, Makedonya Kralı V. Filip'e gönüllü olarak teslim oldu.[10] Ancak MÖ 190 yılında, şehir halkı Romalılara yakınlaşmaya başladı.[11]
Roma İmparatoru Commodus zamanında Elaeus'ta İmparatorluk sikkeleri basılmıştır ve bunlardan bazıları günümüze ulaşmıştır. Bu sikkelerde, Protesilaus bir savaşçı olarak, düşman kıyısına ilk atlamak üzere bir geminin pruvasında dururken tasvir edilmiştir.[12]
323 yılında, Tetrarşi İç Savaşları sırasında Konstantin'in filosu Elaeus'ta demirlemiş, Licinius'un filosu ise Troas'daki Aias'ın mezarının açıklarında demirlemişti.[13] Justinianus, bu önemli konumu güçlendirmiştir.[14]
Birinci Dünya Savaşı sırasında, Fransız ve İngiliz birlikleri Gelibolu Yarımadası'ndaki Ertuğrul Koyu (Cape Helles) ve Morto Koyu'nu geçici olarak işgal ettiler. Fransız Ordusu, siper kazarken antik kalıntılarla karşılaştı.[15]
Böylece, ateş altında tesadüfi kazılar yapıldı. Bu operasyonlar esas olarak Asurolog Édouard Dhorme tarafından denetlendi ve gün yüzüne çıkarılan eserler Louvre Müzesi'ne gönderildi. Fransız kazıları 1920'den 1923'e kadar yeniden devam etti.[16]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Müller, Karl (1855). Geographi Graeci minores (Latince). Firmin Didot.
- ^ "Pseudo Scymnus or Pausanias of Damascus, Circuit of the Earth, (MÖ. 100)" (İngilizce). 18 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ "Plutarch, Parallela minora, section 41". perseus.tufts.edu. 26 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ Homer, Iliad, 2, 18 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi13 Haziran 2025
- ^ Herodotus, Histories, 7, ss. 22-24
- ^
Smith, William, (Ed.) (1854–1857). "Elaeus". Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü (İngilizce). Londra: John Murray.
- ^ Thukididis. Peloponez Savaşı Tarihi. 8.102.
- ^ Xenophon. Hellenica. Vol. 2.1.20.
- ^ "IG II² 228 - PHI Greek Inscriptions". epigraphy.packhum.org. 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ Livy. Ab urbe condita Libri [History of Rome]. Vol. 31.16.
- ^ Livy. Ab urbe condita Libri [History of Rome]. Vol. 37.9.
- ^ "Ancient coinage of Thrace". snible.org. 29 Nisan 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ Zosim. 2.23; Le Beau, Bas Empire, vol. i. s. 216.
- ^ Procop. Aed. 4.16
- ^ Courby, Fernand; Chamonard, Joseph; Dhorme, Édouard (1915). "Corps expéditionnaire d'Orient. Fouilles archéologiques sur l'emplacement de la nécropole d'Éléonte de Thrace". Bulletin de Correspondance Hellénique. 39 (1): 135-240. doi:10.3406/bch.1915.3109.
- ^ "Chronique des fouilles. Éléonte", Bulletin de correspondance hellénique (44), s. 411, 1920, 6 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi13 Haziran 2025; "Chronique des fouilles. Éléonte", Bulletin de correspondance hellénique (45), s. 554, 1921, 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi13 Haziran 2025; "Chronique des fouilles. Éléonte", Bulletin de correspondance hellénique (46), ss. 539-541, 1922, 28 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi13 Haziran 2025; "Chronique des fouilles. Éléonte", Bulletin de correspondance hellénique (47), ss. 541-542, 1923, 29 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi13 Haziran 2025.
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Pseudo-Scymnus, Periodos to Nicomedes ("Periegesis") (Ancient Greek)
- Procopius, "Ch. 10", Buildings of Justinian, 4
- Herodotus, Histories, 7, ss. 22-24 and 33
- Arrian, "11. Alexander Crosses the Hellespont and Visits Troy", The Campaigns of Alexander, 1, 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi
- M. H. Hansen ve diğerleri. (2005), "Thracian Chersonesos", An Inventory of Archaic and Classical Poleis, Oxford University Press
- Freely, John (2004), The Western Shores of Turkey, Tauris Parke Paperbacks, s. 19
- Harding, Philipp (1985), "Section 94", From the End of the Peloponnesian War to the Battle of Ipsus, Cambridge University Press, s. 118
- Danoff, Christo M. (1967), Elaius, Der Kleine Pauly (KlP) (Almanca), 2, Stuttgart, ss. 231-232
- Instinsky, H. U. (1949), Alexander der Große am Hellespont (Almanca), Bad Godesberg: Helmut Küpper Verlag
- Choiseul-Gouffier (1842), Voyage pittoresque dans l'Empire Ottoman, 2nd (Fransızca), 3, Paris, s. 373f
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Otorite kontrolü |
|
|---|
