Lagina
Grekçe: τὰ Λάγινα veya Λαγινία | |||||||||||||||
.jpg) Lagina'daki Hekate Tapınağı | |||||||||||||||
  Lagina Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||||||||
| Konum | Turgut, Yatağan, Muğla, Türkiye | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Karya | ||||||||||||||
| Koordinatlar | 37°22′43″K 28°2′22″D / 37.37861°K 28.03944°D | ||||||||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||
| Kültür(ler) | Helenistik, Roma | ||||||||||||||
| Bağlı olduğu | Stratonikeia | ||||||||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||||||||
Lagina 
 | |||||||||||||||
Lagina (Grekçe: τὰ Λάγινα) veya Laginia (Grekçe: Λαγινία),[1] Antik Karya'da bir kasaba ve dini bir merkezdir.[2] Burada, her yıl büyük festivallerin kutlandığı, Hekate'ye adanmış önemli ve anıtsal bir tapınak bulunuyordu.[3] Antik çağın büyük bir bölümünde, Stratonikeia'nın topraklarının bir parçasıydı.
Günümüzde bu sit alanı, güneybatı Anadolu'da, Muğla'nın Yatağan ilçesine bağlı Turgut yakınlarında yer almaktadır.[4][5] Antik kentin bulunduğu kasabaya Muğlalılar, Lagina'dan bozma Leyne demektedir.
Son yıllarda yapılan çalışmalar neticesinde anlaşıldığına göre; aslında Lagina 11 km. uzağında bulunan Stratonikeia kentinin kutsal alanı olarak inşa edilmiştir. Lagina'da yürütülen arkeolojik araştırmalar ise ilk olarak Osmanlı devrinde Osman Hamdi Bey ve Halit Ethem Bey yönetimindeki bir Türk bilim ekibi tarafından yapılmaya başlanmıştır. 1993 yılında ise kazı ve restorasyon çalışmaları Profesör Ahmet Tırpan tarafından yönetilen uluslararası bir ekip tarafından Muğla Müzesi gözetiminde devam edilmiştir. Buradan çıkartılan önemli eserler İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Son zamanlarda yapılan çalışmalar, Lagina sit alanının Bronz Çağı'na kadar uzanan kesintisiz bir yerleşim ve/veya kullanım sürecine sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, Lagina'nın bir kasaba ve dinî merkez olarak erken tarihi hakkında çok az şey bilinmektedir.
Lagina, en az MÖ 4. yüzyıl gibi erken bir tarihte var olmasına rağmen,[6] o dönemde yakındaki Koranza'nın bir "deme"si (bir tür idari birim) olarak görülmekteydi.[7][8] Lagina, Sinuri veya Labraunda gibi diğer kutsal alanların aksine, Halikarnaslı Mausolos'un hanedanı olan Ekatomnos Hanedanı tarafından pek desteklenmemiş gibi görünmektedir. Bölgenin asıl refahı, MÖ 3. yüzyılın ortalarında Büyük İskender'in generallerinden olan Seleukos kralları tarafından büyük imar çalışmalarıyla başlamıştır.
Lagina, Stratonikeia'nın önemli kırsal kült merkezlerinden biri haline gelmiştir. Stratonikeia, MÖ 3. yüzyılın ortalarında Makedonyalılar ve yerli Karyalılar tarafından yerleşilen, Karya'da kurulmuş büyük bir Seleukos kolonisidir.
Her yıl Stratonikeia halkı, Lagina'daki Hekate Tapınağı'na ve Panamara'daki Zeus Tapınağı'na hac yolculuğu yapardı. Tacitus'un Stratonikeialılar arasında "Trivia"ya (Yol Kavşakları Tanrıçası) tapılmasından bahsettiğinde, açıkça Hekate'yi kastettiği düşünülmektedir.[9] Hekate, Stratonikeia için o kadar önemliydi ki, MÖ 167/166'dan sonra bağımsız şehir devletinin bastığı sikkelerin üzerinde onun sureti yer almıştır.[10]
Seleukos kralları, Lagina'nın kutsal alanında önemli imar çalışmaları gerçekleştirerek burayı zamanının en önde gelen dinî merkezlerinden birine dönüştürdüler. Lagina ve Stratonikeia, hacıların yürüyebileceği 11 kilometre uzunluğunda bir 'kutsal yol' ile birbirine bağlanmıştı.[11][12]
Seleukos Sonrası Dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Seleukosların Karya üzerindeki kontrolünü kaybetmesinden sonra bile Lagina ve Stratonikeia arasındaki yakın ilişki devam etti. MÖ 188'deki Apamea Antlaşması, Roma-Seleukos Savaşı sırasında Roma Cumhuriyeti'nin müttefiki olan Rodos'a Karya'nın yönetimini verdi. Bu döneme ait bir yazıtta, Hekate'nin başrahibinin, Stratonikeia'nın kararıyla aynı zamanda Rodos'un güneş tanrısı Helios'un yerel rahibi olarak da atandığı görülmektedir.[6]
Karya'nın geri kalanıyla birlikte Lagina ve Stratonikeia, MÖ 2. yüzyılın sonunda Roma'nın Asia eyaletinin bir parçası hâline geldi. Roma dönemi, Lagina'da Hekate için en görkemli tapınağın inşa edildiği zamanı kapsar. Daha önce, bu tapınağın Birinci Mithridates Savaşı'ndan sonra (MÖ 80'lerin sonu) inşa edildiği düşünülse de, günümüzde savaşın daha öncesinde, yani MÖ 133'teki Eumenes III Aristonikos'a karşı yapılan savaştan önce yapıldığı anlaşılmıştır.[13] Bu tapınak, Halikarnas Mozolesi gibi Ekatomnos Hanedanı dönemi Karyası'nda başlayan ve "İyon Rönesansı" olarak adlandırılan mimari akımın son büyük anıtı olarak kabul edilmektedir.[14]
Roma İmparatorluğu döneminde de anıtsal yapım faaliyetleri devam etmiştir. MÖ 40 yılında Parth destekli bir isyancı olan Quintus Labienus'un Lagina'ya saldırması ve zarar vermesi üzerine, İmparator Augustus'un kendisi, sit alanının onarılmasına yardımcı olmak için önemli miktarda bağışta bulunmuştur. Özellikle, bu dönemde yeni bir sunak inşa edilmiştir.[6]
Lagina, MS 365 yılında meydana gelen yıkıcı bir depreme kadar refah içinde olmaya devam etti. Bu tarihten sonra tüm stoalar (revaklar) kullanımdan kalktı ve merkezî sunak çatladı. Ardından, altar ile tapınak arasına MS 4. ve 6. yüzyıllar arasında kullanılan büyük bir bazilika inşa edildi.[6]
Lagina, Hristiyanlığı erken bir dönemde benimsemiş ve bir piskoposluk merkezi olmuştur. Günümüzde artık yerleşik bir piskoposluk merkezi olmasa da, Roma Katolik Kilisesi'nde itibari bir piskoposluk makamı olarak varlığını sürdürmektedir.[15]
Hekate İbadeti
[değiştir | kaynağı değiştir]Anadolu ve Karya kökenli bir Antik Yunan tanrıçası olan Hekate, mitolojide genellikle meşaleler, anahtarlar ve köpeklerle ilişkilendirilirdi[6][13] ve günümüzde sıklıkla cadılıkla anılmaktadır. Lagina ise Hekate'ye adanmış anıtsal bir tapınağın en büyük örneğiydi ve bu nedenle burada gerçekleştirilen ritüeller de benzersizdi.[16]
Bu ritüellerin bir parçası da, genç kızlardan oluşan bir korunun şehre olan bağlılıklarını ilan etmek için Lagina'dan Stratonikeia'ya yürüdüğü bir "Anahtar Taşıma" töreniydi. Geri dönüşlerinde, anahtarı taşıyan kız (kleidophoros) tarafından kapılar açılır ve dini şenlikler başlardı.[17] Bu ritüel, hem Stratonikeia'nın Lagina üzerindeki kontrolünü siyasi olarak hatırlatıyor, hem de Hekate'nin yeraltı dünyasının anahtarlarına sahip olduğunu sembolize ediyordu.[6]
Kazılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Lagina sit alanı, 18. ve 19. yüzyıllarda gezginler tarafından sıkça ziyaret edilmiştir. 1856'da İngiliz arkeolog Charles Thomas Newton, bu alanda otuzdan fazla yazıt ve dokuz adet süslü friz bloğu bulmuştur. Newton'ın bu yayınları, Lagina'ya Avrupa akademik çevrelerinin dikkatini çekmiştir.[6]
Lagina'daki yetkili kazılar, 1891 yılında Osman Hamdi Bey yönetiminde başlamıştır. Lagina'da yürütülen bu arkeolojik araştırma, bir Türk bilim ekibi tarafından yapılan ilk yetkili kazı olması nedeniyle tarihsel olarak büyük bir öneme sahiptir.[6]
1993 yılında, Muğla Müzesi rehberliğinde ve Profesör Ahmet Tırpan'ın danışmanlığında, uluslararası bir ekip tarafından kazı ve restorasyon çalışmaları yeniden başlatılmıştır.[18]
2020 yılında, Hekate Tapınağı'nın antik sütunları, kapsamlı kazı ve restorasyon çalışmalarının ardından yeniden dikildi.[19] Kazı başkanı Profesör Bilal Söğüt, artık ziyaretçilerin tapınağın 2050 yıl önce tanrıça Hekate'ye ibadet edilen bir yer olduğu zamanki sütunların konumunu görebileceğini belirtti. Sütunlar, Korinth düzeninde inşa edilmiştir. Tapınağın kısa kenarlarında 8, uzun kenarlarında ise 11 sütun bulunmaktadır.[20] Giriş kapısındaki bir yazıt, İmparator Augustus'un Hekate Kutsal Alanı'na finansal destek verdiğini göstermektedir.[21]
Hekate kutsal alanına ait frizler, İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nde sergilenmektedir. Bu frizlerde dört farklı tema tasvir edilmiştir:[22]
- Doğu frizi: Zeus'un hayatından sahneler.
- Batı frizi: Tanrılar ile gigantlar (devler) arasındaki savaş.
- Güney frizi: Karyalı tanrıların bir araya gelişi.
- Kuzey frizi: Amazon savaşları.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bizanslı Stefanos. Ethnica. s.v.
- ^ Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
- ^ Strabon. Geographica. xiv. p.660. Sayfa numaraları Isaac Casaubon'un baskısına aittir.
- ^ Richard Talbert, (Ed.) (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton University Press. s. 61 ve dizin notları eşlik ediyor. ISBN 978-0-691-03169-9.
- ^ Lund Üniversitesi. Digital Atlas of the Roman Empire.
- ^ a b c d e f g h Gider Büyüközer, Zeliha (2022). "Lagina". Henry, Olivier; Belgin-Henry, Ayşe (Ed.). The Carians. From Seafarers to City Builders. / Karialılar. Denizcilerden Kent Kuruculara. Yapı Kredi Yayınları. ss. 124-139.
- ^ "Lagina 160". McCabe, Lagina (İbranice). 14 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2023.
- ^ Carbon, Jan-Mathieu (2012). Mixobarbaroi: Epigraphical Aspects of Religion in Karia (6th–1st centuries BCE) (PhD). University of Oxford. ss. 154–156.
- ^ Şablon:Cite Tacitus
- ^ Berg, William (August 1974). "Hecate: Greek or "Anatolian"?". Numen. 21 (2): 128-140. doi:10.2307/3269561. JSTOR 3269561.
- ^ Williamson, Christina (2021). "Chapter 5. Festival Networks: Stratonikeia and the Sanctuary of Hekate at Lagina". Urban Rituals in Sacred Landscapes in Hellenistic Asia Minor. Leiden: Brill. ISBN 9789004461260.
- ^ "Lagina". Turkish Archaeological News. ASLAN publishing company. 4 Eylül 2013. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
- ^ a b Van Bremen, Riet (2010). "The Inscribed documents on the temple of Hekate at Lagina and the date and meaning of the temple frieze". Van Bremen, Riet; Carbon, Jan-Mathieu (Ed.). Hellenistic Caria. ss. 483-502.
- ^ Pedersen, Poul (2012). "The Inscribed documents on the temple of Hekate at Lagina and the date and meaning of the temple frieze". Söğüt, Bilal (Ed.). From Stratonikaia to Lagina. Festscrift in Honour of Ahmet Adil Tırpan. ss. 513-525.
- ^ "Catholic Hierarchy". 25 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ Herring, Amanda (September 2020). "Reconstructing the Sacred Experience at the Sanctuary of Hekate at Lagina". Journal of the Society of Architectural Historians. 79 (3): 247-263. doi:10.1525/jsah.2020.79.3.247.
- ^ "Muğla Lagina Archaeological Site". Turkish Museums. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
- ^ Ministry of Culture and Tourism 21 Mayıs 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Muğla
- ^ "Ancient columns re-erected in Turkey's Lagina Hecate Sanctuary". Daily Sabah. Anadolu Agency. 21 Şubat 2021. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
- ^ Raddato, Carole. "The Temple of Hecate in Lagina, Caria". World History Encyclopaedia. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
- ^ "Excavations reveal history of Turkey's ancient Stratonikeia, Lagina". Daily Sabah. 27 Haziran 2021. 20 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2023.
- ^ Pamela A. Webb, Hellenistic Architectural Sculpture: Figural Motifs in Western Anatolia and the Aegean Islands, (Madison, Wis. 1996) 108–120.
Bu madde şu anda kamu malı olan Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü'nden metin içermektedir. Smith, William, (Ed.) (1854–1857). "Lagina". Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü (İngilizce). Londra: John Murray.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
OpenStreetMap'te Lagina ile ilgili coğrafi veriler
